tag:blogger.com,1999:blog-5169235561621160882024-03-05T22:03:12.909-08:00Parmatm Prakash Bharillमेरा चिंतन मात्र कहने-सुनने के लिए नहीं, आचरण के लिए, व्यवहार के लिए है और आदर्श भी. आदर्शों युक्त जीवन ही जीवन की सम्पूर्णता और सफलता है, स्व और पर के कल्याण के लिए.
हाँ यह संभव है ! और मात्र यही करने योग्य है.
यदि आदर्श को हम व्यवहार में नहीं लायेंगे तो हम आदर्श अवस्था प्राप्त कैसे करेंगे ?
लोग गलत समझते हें जो कुछ कहा-सुना जाता है वह करना संभव नहीं, और जो किया जाता है वह कहने-सुनने लायक नहीं होता है.
इस प्रकार लोग आधा-अधूरा जीवन जीते रहते हें, कभी भी पूर्णता को प्राप्त नहीं होते हें.parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.comBlogger1977125tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-91068964574479083202024-01-01T20:18:00.000-08:002024-01-01T20:18:56.391-08:00कविता - जन्म दिवस पर - 30 सितम्बर 2013 ,उपलब्धि नहीं है वक्त बिताना अब संसार बिताना होगा अब तक तो सब किया बहिर्मुख अब अन्दर आना होगा<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px;">
जन्म दिवस पर - 30 सितम्बर 2013<br />
अंत्यंत आभारी हूँ आप सभी का जिन्होंने स्नेह प्रदान किया , व्यक्त किया।</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
उम्र बढ़ती है , हम बुड्ढे होते हें , कुछ और नहीं तो लोग इस झुर्रियों दार चेहरे का और सफ़ेद बालों का ही आदर करने लगते हें।<br />
क्या यह आदरणीय हैं ?<br />
these people are gainer or looser ?</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
उपलब्धि नहीं है वक्त बिताना<br />
अब संसार बिताना होगा<br />
अब तक तो सब किया बहिर्मुख<br />
अब अन्दर आना होगा</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
ढलने का निश्चित क्रम लेकर ही<br />
सूरज उगता है<br />
चड़ता सा भी दिखे यदि<br />
पर यह प्रतिपल ढलता है</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
कहने को यह जन्मदिवस है<br />
मुझको मौत नजर आती है<br />
दैदीप्यमान दीपक की बाती<br />
कुछ पल में ही तो बुझ जाती है</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
नकारात्मक सोच नहीं यह<br />
यह तो जीवन का सच है<br />
आँख मूंदकर बैठे रहने का<br />
यूं तो सबको ही हक है</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
शेखचिल्ली के सपनों को क्या<br />
सकारात्मक सोच कहोगे<br />
रमणीय ख़्वाबों में रच बस कर<br />
क्या सब कुछ यूं ही लुटबा दोगे</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
जीवन में यदि सचमुच ही<br />
तुमको कुछ पाना है<br />
दौड़ भाग तो बहुत हुई<br />
बस अब तो थम ही जाना है</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
उछला कूदा , मदमस्त रहा<br />
जग भर में घूमा , इठलाया<br />
चैन शुकून न मिला पल को<br />
मैंने खुद को निष्फल पाया</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-bottom: 6px; margin-top: 6px;">
थकहारकर मन मारकर जब<br />
संध्याकाल में निज घर आया<br />
उद्विग्नता तब शांत हुई<br />
मर्म मुझको समझ आया</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 17.5636px; margin-top: 6px;">
वहिर्गमन ही हार है<br />
अंतर्रमण ही जीत<br />
आत्मा ही है शरण<br />
शांति का संगीत</div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-4418050878625415772024-01-01T20:17:00.000-08:002024-01-01T20:17:50.375-08:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, friday,१३ nov २०१५, ८.41 am<br />
<br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">मुद्दतों से वेगाना </span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">ये आत्मा मेरा</span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">अबतक रहा अन्जाना </span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">ये आत्मा मेरा</span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">नये जनम लेता रहा मैं </span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">नई माँ की कोख से </span></b></i><br />
<span style="font-size: x-large;"><b><i>क्यों याद ना आया कभी </i></b></span><br />
<span style="font-size: x-large;"><b><i>ये आत्मा मेरा </i></b></span><br />
<br /></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-71096428999728258472023-04-08T19:52:00.000-07:002023-04-08T19:52:23.300-07:00"कमसे कम लिखकर अधिक से अधिक प्रसिद्धी पाने वाले" <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: x-large;"><i>"कमसे कम लिखकर अधिक से अधिक प्रसिद्धी पाने वाले" </i></span><br />
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
-परमात्म प्रकाश भारिल्ल </div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<br /></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<br /></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>वर्तमान विद्वानों और साहित्यकारों में से एक बाबू जुगलकिशोरजी "युगल" पर यह उक्ति सम्पूर्णत: चरितार्थ होती है.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>यूं यदि उनके दीर्घ जीवनक्रम पर द्रष्टिपात किया जाए तो उनकी साहित्य साधना अपर्याप्त ही प्रतीत होगी, पर साहित्य का मूल्यांकन उसकी मात्रा से नहीं, उसके पैनेपन से किया जाता है, उसके सौन्दर्य से, उसके लालित्य से, उसकी भाषा और शैली की तीक्ष्णता और उसके कथ्य से किया जाता है.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>उक्त कसौटी पर उनका साहित्य निश्चित ही खरा उतरता है.</i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>यदि यह कहा जाए तो भी अतिश्योक्ति नहीं होगी कि वे मात्र "कमसे कम लिखकर अधिक से अधिक प्रसिद्धी पाने वाले साहित्यकार ही न थे वरन वे "कमसे कम कहकर अधिक से अधिक कह देने बाले "साहित्यकार भी थे.</i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><br /></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<i><span style="font-size: medium;">अपने उक्त कथन के समर्थन में मैं उनकी देव-शास्त्र-गुरु पूजन प्रस्तुत करना चाहूंगा, जहां मात्र कुछ ही छंदों के माध्यम से उन्होंने </span><span style="font-size: medium;">देव-शास्त्र-गुरु का सम्पूर्ण स्वरूप विल्कुल सही परिपेक्ष्य में इस प्रकार प्रस्तुत कर दिया है मानो साक्षात मुनिराज हमारे समक्ष बिराजमान हों.</span></i></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<i><span style="font-size: medium;"><br /></span></i></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>वे इस सिद्धांत के मूर्तरूप थे कि - </i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>"धर्म परम्परा नहीं, स्वपरीक्षित साधना है".</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>पूज्य गुरुदेवश्री के संपर्क में आने पर उन्होंने धर्म का सही स्वरूप समझा और अपने लिए वही मार्ग चुना.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>पूज्य गुरुदेवश्री के प्रति संबोधित उनकी वे पंक्तियां स्वयं उनके चरित्र का भी दिग्दर्शन करती हें कि - </i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>"धर्म शिशु जननी के आँचल में नहीं पलता है, और मातपिता की परम्परा से बंधकर धर्म नहीं चलता है"</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><br /></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>वे साधनों की पवित्रता के प्रवल प्रवक्ता थे व सम्यग्दर्शन की प्राप्ति की साधना के सन्दर्भ में चर्चा करते हुए अपने व्याख्यानों में वे सदैव सम्यग्दर्शन की प्राप्ति की पात्रता के बारे में विस्तार से बड़ी सूक्ष्मता के साथ चर्चा किया करते थे.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><br /></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>जिज्ञासु, पात्र श्रोताओं को उनका संबोधन बड़ा सटीक, स्पष्ट और द्रढ़तापूर्ण हुआ करता था जिसमें अन्यथाप्ररूपण के लिए अवकाश नहीं रहता था.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>उनकी धाराप्रवाह भाषा एवं शैली मात्र भी सहज ही श्रोताओं का मन मोह लेने और उन्हें बांधे रखने में सक्षम थी.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i>वे उन चंद भाग्यशाली पात्रों में से एक थे जिनका आदर स्वयं पूज्य गुरुदेवश्री भी करते थे.</i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><br /></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>तन से अत्यंत कोमल बाबूजी अपने विचारों में अत्यंत कठोर थे और अवसर आने पर किसी भी प्रकार की परवाह के बिना अपने विचार बड़ी द्रढ़ता के साथ प्रस्तुत करते थे.</i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>उनके व्यक्तित्व ने ऊँचाइयों को छुआ पर वे सदा ही जमीन से जुड़े रहे, जनसामान्य ने कभी भी उन्हें अपने से प्रथक अनुभव नहीं किया.</i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">
<div style="font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>वे ऐसे जीवंततीर्थ थे जिनके समक्ष उनके जीवनकाल में सदा ही मेले से लगे रहे.</i></b></span></div>
<span style="font-size: medium;"><b><i>आज उनका महाप्रयाण हम सभी के लिए निश्चित ही एक अपूरणीय क्षति है.</i></b></span><br />
<span style="font-size: medium;"><b><i>वे शीघ्र भवभ्रमण से मुक्त होकर मुक्ति वधु का वरण करें यही मंगल कामना है .</i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><br /></i></span></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-56896065194273978452023-03-24T22:05:00.000-07:002024-01-01T20:12:35.149-08:00लिखना है - देव शास्त्र गुरु पूजन - वीतराग सर्वज्ञ जिन , मंगल जिनकी वाणि निस्प्रही निर्ग्रन्थ गुरु, बिराजो हिय में आनि<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: x-large;">देव
शास्त्र गुरु पूजन </span></span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman'; font-stretch: normal;">- </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परमात्म प्रकाश भारिल्ल </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18.0pt;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> वीतराग सर्वज्ञ जिन , मंगल जिनकी वाणि</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> निस्प्रही निर्ग्रन्थ गुरु, बिराजो हिय में
आनि</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (जल)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शीतलजल
का सेवन जग में, शीतलता कारक कहलाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहते
हें हरता कालुष को, क्या मन उज्जवल हो पाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अधरोंकी
प्यास बुझाने को, जलपान किया संतुष्ट हुआ</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ये
जल ही जीवन दाता है, ऐसा विचार नित पुष्ट हुआ</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर
भव संताप मिटाने में, क्या इसने कोई योग दिया</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जिसने
भी इससे सुख चाहा, इसने सदैव निराश किया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जलसे
ही सुख की आशा में, भवकूप में डूबा-उतराया</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर
व्यर्थ रहा जलसंग्रह ये, मेरे समकित सावन आया
</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (चन्दन)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्यों
चन्दन जग में कहलाता, व्यर्थ सुगन्धी का दाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ना
चित्त कोदेता शीतलता, ना पंक सुगन्धित होपाता</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चंदन
की शीतलता चंदन में, कोई कैसे लेगा उसकोपा</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अपनी
सुरभि में डूबा वह, उसके वैभव से तुझको क्या </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सुख
अनन्त है गुण मेरा, निर्गंध स्वभाव का धारी का </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं
निर्बन्ध, निर्ग्रन्थ प्रभु हूँ, क्यों इससे करता यारी मैं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चन्दन
की माया में अबतक, भूला स्वरूप मैं झुलसाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब
चन्दन की आश ताजी, मैंने समकित चन्दन पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (अक्षत)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अबतक
अक्षत जीवन का, मुझको लगता था आलम्बन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दिखता
अक्षत आधार मुझे, बिन अक्षत, विक्षत जीवन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अक्षत
से तृप्ती की चाहत में, भटका मेरा जीवन बीता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साबित
हुई यहबस म्रगतृष्णा, हर दाव गया रीता रीता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरा
स्वभाव तो है अक्षत, अक्षत द्रव्य, गुण
अक्षत है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अक्षत
के अक्षत सेवनसे, नित पर्याय प्रकटती अक्षत है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जड़
अक्षत में अटक प्रभो, क्षतविक्षत अबतक तन पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब
अक्षत की चाह त्यागकर, मैंने अक्षय संवल
पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (पुष्प)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मनभावन
इनकी सुन्दरता, वा दिल छूनेवाली कोमलता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मादक
इनकी सुरभि चितमें, बस पैदा करती आकुलता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हें
क्षणभंगुर ये प्रसून सभी, ये आजखिलें कल मुरझाएं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शाश्वत
सुख के चाहक जो, वे क्योंकर इनको अपनाएँ </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निजात्म
लोकमें सुन्दरतम, परमें क्योंफिर अटके मन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जिसको
रुचती कोमलता, कभी न हुआ बो अपना तन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सुमनोंपर
मोहित मैं अबतक,ना निजकी ओर लुभापाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निज
स्वरूप पर मुग्ध हुआ मैं, अबतज पुष्पोंकी माया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (नैवेध्य)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अन्यान्य
जगत की सामग्री ये,भर न सकी मेरी गगरी </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परसे
तो कुछ पा न सका, मेरी अपनी निधियां बिखरीं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भोगों
से सुख की अभिलाषा, भोगों से तृप्ति की चाहत </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भोगों
की भ्रामक म्रगतृष्णा, मुझको करती रहती आहत </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयंपूर्ण
निजआतम है तब, है पर से क्यों, क्या चाहत </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अपनी
ओर निहारूं मैं तो, तत्क्षण मिलती मुझको राहत </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दौड़ा
इनके पीछे अब तक, पर ना इनको पा मैं तडपाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अनाथ
हुआ यह नैवद्य आज, मैं निज नाथ पा हर्षाया</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (दीप)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जग
की भूलभुलैया में जग, ले दीपक पथ खोजा करता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जग
में भरमाये जग का पथ, उससे कैसे शिव मिलता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यूं
भी दीपक से पथ पानेको, है नयनों की आवश्यक्ता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">है
चक्षु तो दीपक पथदर्शक, नैनहीन को दीपक क्या </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चैतन्य
स्वयं है ज्ञानसूर्य, आतम स्वपर प्रकाशक है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तन्मय
निज का हो अनुभव, अन्य स्वयं ही भासत है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तब
क्यों दीपक की रहे चाह, जब मेरी दुनिया मुझमें सिमटी </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंधियारा
जगपर राज करे, मेरे ज्ञान ज्योति प्रकटी </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (धूप)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ज्यों
संयोग अग्नि का पाकर, यह धुप धूममय हो जाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यों
संयोग रागद्वेष का, निज चेतन को झुलसाता</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह
धुप सुगंधी तथाकथित, बस मादक करती है मनको </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संयोग
सुखी करते मुझको, ये पोषाकरती इस भ्रमको </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ये
धूमसी चंचल पर्यायें, स्थिर स्वरूप कैसे पायें </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ध्रुवधाम
में स्थित साधक को, ध्रुव ही प्रकटें पर्यायें </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लक्ष्यहीन
यह धूम धूप का, और नहीं मुझको भाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ताज
कालिख से ओतप्रोत पथ, अब मैं शिवपथ पर जाता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (फल)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यों
भ्रमते मकरन्दों ने कुछ, न जग को दिया ना खुद पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पहुँच
सका जो केन्द्रक में, वह सुन्दर सा फल बन पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अनंत
ज्ञान पर्यायें भी यों, अटकी-भटकी नष्ट हुईं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आतम
को उनने मलिन किया, स्वयं मलिन वा भ्रष्ट हुईं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रे!
छिनाल बहिर्मुख पर्यायें, क्या अबतक कभी निहाल हुईं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निज
द्रव्य बना जिनका स्वामी, पर्याय वही त्रिकाल हुईं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह
भेंट जगत को भंगुर फल, जिसने भव में ही भरमाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या
उसको इसकी चाह रहे, जिसने मोक्ष महल पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (अर्घ्य)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं
तो अनादि से अपने को, पाता था रीता रीता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्षतिपूर्ति
की चाहत में, हरपल मेरा दुखमय बीता</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जग
के अर्घ्य जुटाने में मैं , जीवन अर्पित कर बैठा </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कंचन
की हेराफेरी में, मेरा वैभव मुझसे रूठा </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज
विमुख होकर इससे, अब मैं जाता चेतन में </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसकी
क्या आवशयक्ता अब, मेरे मोक्ष निकेतन में </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उपयोग
ज्ञान का अब मेरा, निज की और समर्पित है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जग
का यह सम्पूर्ण अर्घ्य, आज जगत को अर्पित है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (जयमाला)</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">भवसागर
में अनादिकाल से, भटका, डूबा-उतराया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आशा
त्रण पर टिका रहा, अबतक न मैंने तट पाया </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तृष्णा
तंद्रा भंग हुई अब, पार उतरने की ठानी </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लक्ष्य
बने जिनवर मेरे, मारग गुरु दीपक जिनवाणी</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">श्री
जिनवर की प्रतिमा में , मम स्वरूप प्रतिबिम्बित है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">द्रव्य
निरंतर रहे त्रिकाल ही, पर्याय मात्र ही दूषित है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निर्ग्रथ
दिगम्बर मुनिवरों के, पद चिन्हों पर चल पाऊं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर
द्रव्यों से द्रष्टि हटा, अब मैं निजआतम ध्याऊं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">श्री
जिनवर की वाणी ही अब, मेरे पथ का दीपक हो </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हो
रागभाव का लोप अभी, वीतरागता विकसित हो </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निज
वैभव को भूला भटका, जीता था जीवन विस्थापित </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब
द्रष्टि को अंतर्मुख कर, करता जीवन में स्थापित</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निज
स्वभाव से विमुख रहा मैं, संयोगों पर द्रष्टि डारी</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">छेदन
भेदन की पीर सही, ज्यों केलों की कंटक से यारी </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संयोगों
से आच्छादित पर, उनसे अलिप्त अस्पर्श्य प्रभू </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ज्यों
कीच कुम्भ में पड़े-पड़े, ना कंचन में आती उसकी बू </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आतम
की ज्ञान पर्यायों में, पर ज्ञेय स्वयं झलका करता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उस
पर्याय का ज्ञाता आतम है, कुछ और नहीं कर्ता-धर्ता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आसक्ती
पर ज्ञेयों की, करती ह्वास निज शक्ति का </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अनन्तवीर्य
परिणाम प्रभु, निज भगवान् की भक्ती का </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वलक्ष्यी
ज्ञान पर्यायें तो, स्वयं स्वयंमय हो जातीं </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक
सामान रहा करतीं, यद्यपि इक जाती दूजी आती </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">देव
शास्त्र औ गुरु मिले, लक्ष्य का है निर्धार </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
निज
स्वभाव की है नैया, फिर क्यों ना उतरे पार </div>
</div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-64182862753348036932023-03-17T05:12:00.000-07:002023-03-17T05:12:06.367-07:00धर्म क्या, क्यों ,कैसे और किसके लिए (बीसबीं कड़ी)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">धर्म क्या</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">,</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">क्यों</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">,<span lang="HI">कैसे और किसके लिए (बीसबीं</span></span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span></i><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">कड़ी)</span></i><i><span style="font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">-परमात्म प्रकाश भारिल्ल</span></i><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">पिछले अंक में हमने पढ़ा कि- “<b>तीन कारणों से यह
व्यक्ति आत्मा की अनादि-अनन्तता को स्वीकार करने से हिचकता हें. अपने दुष्कर्मों
का फल भोगने से बचने के लिए, प्रमाद के कारण आत्मकल्याण के पुरुषार्थ से बचने के
लिए और अपने उज्जवल भविष्य का विश्वास न होने के कारण.”</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">यदि हमें आत्मा के आनंदमय</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">सुखी भविष्य का विश्वास हो जाए तो आत्मा की अनन्तता स्वीकार
करने के प्रति हमारी अरुचि</span>, <span lang="HI">उपेक्षा</span> <span lang="HI">और</span> <span lang="HI">प्रतिरोध स्वत: समाप्त हो जाएगा.</span> </span></i><i><span style="font-size: 7pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">तबतो यह हमें अभीष्ट होगा</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">, <span lang="HI">समझ में भी आने लगेगा</span> <span lang="HI">और</span> <span lang="HI">स्वीकृत भी होने लगेगा.</span> </span></i><i><span style="font-size: 7pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ऐसा ही हो इसके</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> <span lang="HI">लिए</span> <b><span lang="HI">आवश्यक है कि हम मात्र
आत्मा की अनादि-अनन्तता की ही चर्चा न करें</span>, <span lang="HI">उसके साथ-साथ
आत्मा के अनंत गुणों</span>, <span lang="HI">यथा अनन्तसुख</span>, <span lang="HI">अनन्तवीर्य</span>,
<span lang="HI">अनन्तज्ञान आदि की भी स्थापना करें.</span></b></span></i><i><span style="font-size: 7pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">हम इस तथ्य की स्थापना करें कि</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> <b><span lang="HI">अनादि-अनंत यह आत्मा अनन्त गुणों का स्वामी</span>, <span lang="HI">अनन्त वीर्यवान</span>, <span lang="HI">सुख का सागर</span> <span lang="HI">और शक्तियों का संग्रहालय है. तब </span>“<span lang="HI">अनन्तकाल तक के</span> <span lang="HI">लिए</span> <span lang="HI">अनन्तसुखी यह "मैं" भगवान् आत्मा</span>”
<span lang="HI">भला किसे स्वीकृत नहीं होगा</span>?</b></span></i><i><span style="font-size: 7pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #8db3e2; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-themecolor: text2; mso-themetint: 102;">अब आगे पढ़िए –</span></i><i><span style="color: #8db3e2; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-themecolor: text2; mso-themetint: 102;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">इससे पूर्व कि हम आत्मा के अस्तित्व की, उसकी
अनादि-अनन्तता की तथा सर्वगुणसम्पन्नता की स्थापना करें, हम इस तथ्य पर भी तो विचार
करलें कि यदि हम ऐसा (उपरोक्त प्रकार) नहीं मानते हें तो हम पर क्या प्रभाव पडेगा?</span></i></b><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैं एक उदाहरण से अपना आभिप्राय स्पष्ट करना चाहता
हूँ.</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मान लीजिये कि हमें एक इंटरव्यू देने के लिए जाना है,
हम सज-संबरकर तैयार हें और अब जाने की जल्दी में भी हें. हम नहीं चाहते हें कि अब
कोई भी बाधा हमें समय पर पहुँचने से रोके क्योंकि यह मामूली सी देरी हमारे
दीर्घकालीन भविष्य के लिए घातक सिद्ध हो सकती है.</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">हमारे सामने दो संभावनाएं हें कि बरसात हो भी सकती है
और नहीं भी हो सकती है; दोनों ही संभावनाएं 50-50 प्रतिशत (fifty-fifty) हें अब हम
क्या करें? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">छाता लेकर जाएँ या न लेजायें? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">ऐसे में आप क्या करेंगे?</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">कोई भी समझदार व्यक्ति छाता लेकर जाना ही पसंद करेगा;
क्योंकि <b>छाता लेकर गए और बरसात न भी हुई तो हमारा क्या बिगड़ेगा? पर यदि छाता न
ले गए और बरसात होगई तो हमारा क्या होगा? तबतो हम कहीं के न रहेंगे न!</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">इसलिए <b>उचित यही है कि हम पूरी तैयारी के साथ जाएँ
ताकि किसी भी स्थिति का सामना करने में सक्षम हों. हम छले न जाएँ, परेशान न हों,
बिफल न हों.</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">एक और उदाहरण लें-</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">एक बार मैं ट्रेन में सफ़र कर रहा था. मेरे सामने एक
सरदारजी बैठे थे, मस्तमौला. वे अपना जीवन भलीभांति जीना चाहते थे, जीवन का हरपल
जीना चाहते थे, अपनी तरह से, आनन्दपूर्वक; कहीं कोई कसर न रह जाए. </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">वे निसंकोच होकर सबसे इस प्रकार घुलमिलकर बातें करते,
बतियाते, हंसी-मजाक करते हुये जा रहे थे मानों जनम-जनम के साथी हों.</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">जिस भी स्टेशन पर गाडी रुकती, वे नीचे उतरते, वहां जो
कुछ भी मिलता वह खरीद लाते, खुदभी खाते व सबको खिलाते व मस्त होजाते.</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैं उनके सामने की सीट पर बैठा हुआ अपने अध्ययन में
व्यस्त था और उनकी मस्ती में शामिल नहीं हो रहा था. खानेपीने की वस्तुएं वे मुझे
भी प्रस्तुत करते तो मैं दोनों हाथ जोड़कर विनम्रता पूर्वक इन्कार कर देता और फिर
अपने अध्ययन में व्यस्त होजाता. </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">वे अपने में मस्त थे और मैं अपने में व्यस्त. <b>हम दोनों
में एक बात कॉमन थी, उनसे मेरा दुखदर्द नहीं देखा जारहा था और मुझसे उनका. दोनों
एक दूसरे के बारे में चिन्तित थे, एक दूसरे के दुःख से दुखी थे.</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">संध्याकाळ हुआ, सूर्यास्त से पहिले मैंने अपने बैग से
अपना टिफिन निकाला व भोजन किया, अपने साथ लाया हुआ अपना पानी का वर्तन निकालकर
पानी पिया और फिर अपने बैग में से अपनी पुस्तक निकाली और जैसे ही पढने के लिए उद्धत
हुआ तो उनसे नहीं रहा गया. वे मुझपर व्यंग सा करते हुए बोले-</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">“महात्माजी बड़े कंजूस मालूम होते हो! अपने घरसे खाना
ले आये, घरसे ही पानी ले आये और तो और किसी से अखबार तक तो नहीं खरीदा, किताब भी घरसे
ही ले आये? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">लगते तो खाते-पीते घर के हो, क्या करोगे इतनी बचत
करके? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">कहाँ ले जाओगे सारा धन? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">कुछ खर्चा करो, मौजमस्ती करो. </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">जीवन में और रक्खा ही क्या है? बस किसी तरह हँसते-खेलते
कट जाए, और क्या चाहिए?--------”</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">वे धाराप्रवाह बोलते ही जारहे थे कि मैंने उन्हें बीच
में ही टोकते हुए कहा कि-</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">“नहीं बात यह नहीं है. दरअसल मैं जैन हूँ और मेरे
योग्य भोजन बाहर नहीं मिलता है इसलिए घर से ही भोजन और छना हुआ पानी साथ लेआता हूँ
और सूर्यास्त से पहिले ही भोजन कर लेता हूँ व समय का सदुपयोग हो सके इसीलिये अपने
आत्मकल्याणकारी ग्रन्थ साथ में लाता हूँ ताकि स्वाध्याय कर सकूं.------” </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">वे बोल पड़े कि –</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">“पंडितजी ये तो ठीक है, पर तुम तो सारी जिन्दगी ये
दुःख-दर्द झेलते हुए, भूंखे रहकर उपवास करते हुए, धर्म करते-करते मर जाओगे और फिर
अगर पुनर्जन्म होता ही नहीं होगा तब क्या होगा? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">क्या यह सब व्यर्थ नहीं चला जाएगा? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">तब आपका क्या होगा?</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैंने उनसे कहा कि सरदारजी! मैं कहाँ दुखी हूँ? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैं आपको किस एंगल से दुखी दिखाई देरहा हूँ? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैं तो अत्यन्त शान्ति पूर्वक अपने स्थान पर बैठा हुआ
अपने स्वाध्याय में मगन, अत्यन्त आनन्द में हूँ. <b>दुखी तो मुझे आप दिखाई दे रहे
हें जो कि गर्मागर्म कढाई में तले जाते हुए पकौड़े की भाँति लगातार यहाँ से बहाँ
फुदक रहे हें, सुख की खोज में ये-बो खारहे हें, न भक्ष्य-अभक्ष्य की चिंता है न
स्वास्थ्य की चिंता, न पेट का ख्याल. बस लेटरबाक्स की तरह उसमें कुछभी ठूँसे जारहे
हें. </b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">यदि आप दुखी न होते तो इस सब वस्तुओं में सुख की तालाश
क्यों करते?</span></i></b><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">और <b>रही बात यह कि यदि पुनर्जन्म नहीं होता होगा तो
मेरा क्या होगा? सो मैं भी तो आपसे पूंछ सकता हूँ कि अगर पुनर्जन्म होता होगा तो
आपका क्या होगा?</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मैं तो अभीभी सुखी ही हूँ और भविष्य के सुखों की
तैयारी में व्यस्त हूँ पर आपतो अभीभी दुखी हें और आपके पास भविष्य का भी कोई
इंतजाम नहीं है, आपका क्या होगा? </span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">मेरे कहने का तात्पर्य यही है कि <b>हम मानते हें कि
आत्मा अनादि-अनन्त है और आप इस बारे में कोई स्पष्ट राय नहीं रखते हें, आप कहते
हें कि ऐसा होभी सकता है और नहीं भी हो सकता है. ऐसे में यदि आत्मा की अनादि-अनन्तता
की संभावना 50-50 (फिफ्टी-फिफ्टी) ही मानलें तब भी समझदारी तो इसी में है न कि हम इसप्रकार
का जीवन जियें, अपने जीवन में इसप्रकार के कार्य करें कि तैयारी पूर्वक अगले जीवन
में जा सकें. क्या यही समझदारी भरा कार्य नहीं है? </b>यदि हम बिना छाता लिए ही चल
दिए और बरसात होगई तो हमारा क्या होगा?</span></i><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">यदि आप हमसे कहते हें कि साबित करिए कि</span></i></b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> <b>“आत्मा अनादि-अनन्त है और पुनर्जन्म होता है”</b> तो <b>हमभी तो आपसे कह
सकते हें कि आप साबित करिये कि “आत्मा अनादि-अनन्त नहीं है व पुनर्जन्म नहीं होता
है.”</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">आप साबित नहीं कर सकते हें न?</span></i></b><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">तब</span></i></b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"> <b>क्या यह उचित
नहीं है कि हम तबतक आत्मा के अनादि-अनन्त स्वरूप को ही स्वीकार करें जबतक कि यह
साबित नहीं होजाता है कि आत्मा अनादि-अनन्त नहीं वरन नश्वर है. तब क्यों नहीं हम आत्मा
के आगामी अनंतकाल के लिए तैयार रहें; क्योंकि यही हमारे हित में है.</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">संदेह का लाभ किसे मिलना चाहिए?</span></i></b><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">यदि <b>हम सुरक्षा के लिए तैयार रहें और फिर खतरा
उत्पन्न ही न हो तो हमारा क्या बिगड़ जाएगा? पर यदि बिना तैयारी के खतरा उत्पन्न
होगया तो विचार कीजिये कि हमारा क्या होगा?</b></span></i><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;">सच्चाई तो यह है कि हमें शाश्वत सुख का वास्तविक लाभ
तो तभी होगा जब हमें आत्मा के अनादि-अनन्त अस्तित्व का संशय रहित असंदिग्ध विश्वास
होगा. ऐसा कैसे हो यह जानने के लिए पढ़ें, इस श्रंखला की अगली कड़ी, आगामी अंक में.</span></i></b><b><i><span style="color: #548dd4; font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-IN;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-43664807223422319642023-03-17T05:09:00.000-07:002023-03-17T05:09:26.787-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: x-large;"><i><br /></i></span>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666;"><span style="font-size: x-large;"><i>अरे जगत की फ़ूडचैन में </i></span></span><span style="color: #666666;"><span style="font-size: x-large;"><i>सब हें इकदूजे के भक्षक </i></span></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>यहाँ किसी की कौन सुनेगा </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>कौन बनेगा किसका रक्षक </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>लाठी वाले की भेंस यहाँ पर </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>बस ऐसा ही न्याय मिलता है </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>है कौन यहाँ जो हरिश्चन्द्र के </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>पावनपदचिन्हों पर चलता है </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>जोड़तोड़ के गणित निराले </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i>दो चार मिले बारह </i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i><br /></i></span></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-15910933771798173412023-03-17T05:06:00.000-07:002024-01-01T20:15:57.695-08:00लिखना है - निरग्रन्थ पूजन – निजातम में जो रमते हें, सदा चिंतन जो करते हें जगत का त्यागकर फेरा, सदा निज में विचरते हें<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">original,
mumbai, 26 apr 2006, 8.45 am</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: x-large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निर्ग्रन्थ पूजन –</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i><br />
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">- परमात्म प्रकाश भारिल्ल</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: x-large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निजातम
में जो रमते हें, सदा चिंतन जो करते हें </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जगत
का त्यागकर फेरा, सदा निज में विचरते हें</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
शिवपन्थ के राही, अरे! जिनदेव के नन्दन</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरे
जीवन में आजाओ, तुम्हें वन्दन तुम्हें वन्दन</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!निर्मल स्वयं हो तुम, विमल विरहित विकारों से </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम्हें क्या नीर दे पाए, अरे! शुचिता विकारों से</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयं
शुचि, शौच के धारी, अरे! जिनदेव के नन्दन</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुमें
ना नीर से नाता, तुम्हें वन्दन तुम्हें
वन्दन</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहाँ आताप शीतलता, ये कर्कषता ये कोमलता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ये गुण-पर्याय पुद्गल के, तुम्हें इनसे नहीं नाता</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
अश्पर्श्य तुम मौनी, अरे! जिनदेव के नन्दन</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयं
चन्दन से शीतल तुम, तुमें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अहा:!अक्षत स्वयं हो तुम,ध्रुव निजरूप चिन्न्तन से </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निराला वन्यजीवन ये, कहाँ कुछ चाहिए किससे</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
शाश्वत अरे! अक्षत, अरे! जिनदेव के नन्दन
</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कभी तुम ना हुए विक्षत, तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे! यह पुष्प माध्यम है, अन्य सबको लुभाने को</span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रयोजन
ना तुम्हें कोई , किसीको भी बुलाने
को </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निरर्थक पुष्प से पूजन, अरे! जिनदेव के नन्दन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरे
इन भाव सुमनों से,
तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
नैवैध्य ये जगका, स्वयं तल्लीन खुद में है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरा
वैभव रहे मुझमें , न इसकी चाह तुममें है </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किसी
से कुछ नहीं चाहें, अरे! जिनदेव के नन्दन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयं
परिपूर्ण निजमें तुम,तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहो
क्या दीपये जगका,प्रकाशित आत्मको करता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">स्वयं
यह सूर्य है आतम, तम जो लोक के हरता </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रकाशक
निज और परके तुम,अरे जिनदेवके नन्दन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
शिवपंथ के दिनकर, तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहो
कब धूप ये अबतक, किसी के बिध जला पाई </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">द्रष्टि
निज आत्म पर केन्द्रित, परमातम दशा पाई </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम्हीं
हो साध्य-साधक तुम, अरे जिनदेवके नन्दन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
हो उर्ध्वगामी तुम , तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सभी
फल लोक के निष्फल, हुए आनन्द लाने में </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे!
निरपेक्षता सबसे , जरूरी मोक्ष पाने में </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हुए
तुम आत्मसन्मुख तुम,अरे जिनदेवके नन्दन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हुए
निष्काम प्रतिफल से, तुम्हें वंदन तुहें वंदन </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं
लाया अरघ कोई, गुरुवार को रिझाने को </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे
ना यह जरूरी है, तुम्हारा रूप पाने को </span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जगत
का रूप ठुकराया, अरे! जिनदेव के नन्दन</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: large; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><i>पडा
यह लोक चरणों में , तुम्हें वंदन तुम्हें वंदन </i></span><span lang="EN-US"><o:p></o:p></span></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-51192550623397289062023-03-17T05:03:00.000-07:002023-03-17T05:03:10.095-07:00यहाँ कौन प्रताड़ित हुआ नहीं - कविता - अपूर्ण <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, saturday, 7th nov. 2015 7.45 am<br />
<br />
<br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><i><b>यहाँ कौन प्रताड़ित हुआ नहीं </b></i></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>यह जग ऐसा है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>जो भीड़ में शामिल हो न सके </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>वह ऐसा वैसा है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>ना आँख मूंदकर करे कभी कुछ </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>फूंकफूंककर चलता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>ना मात्र कभी अनुशरण करे जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सोचसमझकर करता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>ना भेड़चाल में शामिल हो जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>अपना मार्ग बनाकर चलता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>कैसे हो वर्दाश्त किसी को </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>वह सबकी नजरों में खलता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>निज द्रष्टि से देखे दुनिया को </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>निजकी नीति पर चलता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>निज निर्णय पर अटल रहे जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>निज के निर्णय करता है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>स्वप्न भी जिसके अपने हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>जिसकी मंजिल अपनी है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>जहां नहीं प्रतिरोध किसी का </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>क्योंकि कल्पना अपनी है </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>विधिविधान भी जिनका अपना </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>जिनकी अपनी मर्यादा </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>न्याय नीति नैतिकता जिनकी </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>बस तय करती मर्यादा </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>नहीं डराते कभी किसी को </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>नहीं किसी से डरते जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>उचित लगे जो वे करते हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>अनुचित कृत्य न करते जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>बाधाओं से कभी न रुकते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>उन्हें रोंदकर बढ़ जाते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>अन्य कोई जो सोच सके ना </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>ऐसा वे कुछ कर जाते </i></b></span><br />
<br />
<br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>बिना विचारे जो सबकी </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>धारा में बह जाते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>बड़ी भीड़ में शामिल हो जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सिन्धु के बिंदु हो जाते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सबके उठने पर उठ जाते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सबके सोने पर सोते हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सबके हंसने पर जो हंसते </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>सबके रोने पर रोते हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>नहीं विचारें अधिक कभी जो </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>बस हाँ में हाँ भर देते हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>जिसने कहा जो करने को </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i>तुरत फुरत जो कर देते हें </i></b></span><br />
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="color: #666666; font-size: x-large;"><b><i><br /></i></b></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-18196731262415421752023-03-15T20:10:00.000-07:002023-03-15T20:10:19.595-07:00अबतो "मौन" ही शरण है (लिखना है)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i><b>jaipur, monday 8th nov. 2015, 8.20 am<span style="font-size: x-large;"> </span></b></i><br />
<span style="font-size: x-large;"><i><b>अबतो "मौन" ही शरण है </b></i></span><br />
<i><b>- परमात्म प्रकाश भारिल्ल </b></i><br />
<i><b><br /></b></i>
<i><span style="font-size: large;">सत्य बोलना अब संभव नहीं है और झूंठ मैं बोलना नहीं चाहता. </span></i><br />
<i><span style="font-size: large;">चाहत से भी क्या होता है, दरअसल मैं झूंठ बोल ही नहीं सकता हूँ, मुझमें वह योग्यता ही नहीं है.</span></i><br />
<span style="font-size: large;"><i>सत्य बोलने से मात्र हम स्वयं ही संकट में नहीं पड़ते हें वरन हमारे सभी संगीसाथियों पर भी तो इसका बुरा प्रभाव पड़ता है न !</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>हम अपने संकट से तो निपट सकते हें, उसके परिणाम भी भुगत सकते हें पर हमारे साथियों का क्या होगा ?</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>दरअसल झूंठ बोलना आज व्यावहारिकता का और चोरी करना (बौद्धिक संपदा की चोरी या करचोरी ही सही) स्मार्टनेस का प्रतीक बन गया है. </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>भ्रष्टाचार तो </i></span><i style="font-size: x-large;">आजकी जीवनशैली है, यहतो वह जीवनवायु है जिसके बिना कुछ पलभी जीना संभव नहीं है.</i><br />
<i style="font-size: x-large;">अब ये सब शर्मनाक प्रवृत्तियों की श्रेणी में नहीं आते हें. जो यह नहीं कर सकता है वह out of date माना जाने लगा है.</i><br />
<span style="font-size: large;"><i>पहिले तो मात्र न्यायालय ही ऐसे स्थान हुआ करते थे जहां झूंठ को सच और सच को झूंठ साबित करना नागरिकों का कानूनी अधिकार था पर आजतो हर जगह इसका बोलवाला है.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>पहिले साहूकार और बनिए की दूकान बेईमानी का आवास मानी जाती थी और बैंक इमानदारी के संरक्षक पर आजतो बैंक इस सफाई से आपकी जेब काटने लगे हें कि आपको अहसास भी नहीं होता है. आखिर बड़े -बड़े धुरंधर MBA की पदवीधारी लोग उनके लिए ऐसी योजनायें तैयार करते हें कि आप समझ ही नहीं पाते हें कि आपकी कब कट गई ?</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>जो बैंक आपकी संपदा के संरक्षक माने जाते थे वे ही आज भक्षक बनते जारहे हें. </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>और वीमा ?</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>वह वीमा जो आपकी सुरक्षा की गारंटी था, संकट के समय आपके काम आने के लिए जिसका अवतार हुआ था आज वह स्वयं किसी महासंकट से कम नहीं.</i></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-54173761092544376592023-03-15T20:08:00.000-07:002023-03-15T20:08:06.077-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
jaipur, thursday , 13 nov 2015 नवबर्ष , 9. 05 am </div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<br /></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>यह बर्षों का आना जाना </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>निश्चित है अविरल श्रष्टी का क्रम </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>पर हम आगे बढ़ पाये हैं </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>कोई ना पाले ऐसा भ्रम </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>चले जहांसे वहीं खड़े हम </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>बस एक दिवस ही तो बीता है </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>मेरा घट जो कल रीता था </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><b><i>वह घट तो अबभी रीता है </i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman';">
<b><i><span style="font-size: medium;">किस तरह इसे उपलब्धि मानूं </span></i></b></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman';">
<b><i><span style="font-size: medium;">किसलिए करूं मैं अभिनन्दन </span></i></b></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman';">
<b><i><span style="font-size: medium;"><br /></span></i></b></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman';">
<b><i><span style="font-size: medium;">इसी तरह इक और बीतेगा </span></i></b></div>
</div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<span style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: medium;"><i><b>जिसका मैं अभिनन्दन करता </b></i></span><br />
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>तत्क्षण विलीन हो जाती है </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>प्रत्येक प्रातवेला संध्या को </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>अंधियारों में खो जाती है </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>प्रतिपल नितप्रति अभिनन्दन क्रन्दन</b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>करते करते घट रीतेगा </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>बर्ष मास हफ्ते बीते ज्यों </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>क्या इसी तरह जीवन बीतेगा</b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>किस तरह करूँ मैं क्यों करता हूँ </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>नए बर्ष का अभिवादन </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>क्या हो पायेगा अबभी मुझसे </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>कर्तव्यों का संपादन </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>यदि नहीं किया है मैंने अबतक</b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>अपने लक्ष्यों का निर्धारण </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>नहीं किया रेखांकित मैंने </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>वह पथ वह साध्य-साधन </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b><br /></b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>क्या नहीं पुन: यह व्यर्थ रहेगा </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>और एक कल का पाना </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>फिर एकबार सूर्योदय होना </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b>एक और दिन ढल जाना </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<span style="font-size: medium;"><i><b> </b></i></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<br /></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: small;">
<br /></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-61072969223007539902023-03-15T20:04:00.000-07:002023-03-15T20:04:47.578-07:00यदि आज सबकुछ तेरे प्रतिकूल है तो दोष किसका ?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, thursday, 19 th nov 2015, 7.30 am<br />
<br />
<span style="font-size: x-large;">यदि आज सबकुछ तेरे प्रतिकूल है तो दोष किसका ?</span><br />
<span style="font-size: large;">- परमात्म प्रकाश भारिल्ल</span><span style="font-size: x-large;"> </span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">अरे भाई! यदि तुझे आज सबकुछ अपने प्रतिकूल दिखाई देता है तो व्यथित मत हो, समता धारण कर! मात्र यही एक उपाय है और यही तेरे हित में भी है.</span><br />
<span style="font-size: large;">तू अपनी प्रतिकूलताओं का आरोप संयोगों पर मढ़कर उनके प्रति द्वेष करता है, पर ज़रा पूर्वाग्रह से मुक्त होकर शांत चित्त से विचार तो कर कि तेरी यह मान्यता किस प्रकार यथार्थ से परे है.</span><br />
<span style="font-size: large;">जो संयोग तुझे प्रतिकूल भासित होते हें, वही किसी अन्य को अत्यंत अनुकूल लगते हें. </span><span style="font-size: large;">और तो और तुझे स्वयं को जो आज को आज जो प्रतिकूल दिखाई देते हें वही कलतक अनुकूल दिखते थे और हो न हो कल फिर अनुकूल दिखाई देने लगें.</span><br />
<span style="font-size: large;">एक बात और!</span><br />
<span style="font-size: large;">तुझे जो संयोग आज प्रतिकूल दिखाई दे रहे हें उनमें से अधिकतम तो जड़ पदार्थ हें, चेतन तो बहुत कम हें. अब अगर वे जड़ पदार्थ और तद्जनित परिस्थितियाँ कल तक तुझे अनुकूल दिखाई देते थे और आज प्रतिकूल दिखाई देते हें तो उनमें तो राग-द्वेष है नहीं, वे तो राग-द्वेष से प्रेरित होकर परिणमन करते नहीं हें; उनके बारे में तो यह निश्चित ही है कि उनके बारे में अनुकूलता या प्रतिकूलता की धारणा तो तेरी अपनी ही है.</span><br />
<span style="font-size: large;">यह सुनिश्चित होजाने के बाद तू यह विचार क्यों नहीं करता है कि जो बात जड़ संयोगों के बारे में सही है वही बात चेतन संयोगों के बारे में क्यों सत्य नहीं होगी? यानिकि उनके बारे में इष्ट-अनिष्ट की परिकल्पना तेरी अपनी है, इसमें उनका कोई योगदान नहीं है.</span><br />
<span style="font-size: large;">तब व्यर्थ ही उनसे राग-द्वेष करने का क्या प्रयोजन?</span><br />
<span style="font-size: large;">प्रत्येक द्रव्य का </span><span style="font-size: large;">परिणमन स्वतंत्र है,</span><span style="font-size: large;"> चाहे वह चेतन हो या जड़ और वे अपने स्वभाव के अनुसार परिणमन करते हें. उनका कोई भी परिणमन तेरे लक्ष्य से नहीं होता है. यदि तुझे उनका कोई परिणमन इष्ट या अनिष्ट प्रतीत होता है तो यह तेरी अपनी मिथ्या कल्पना है, इसकी बजह से वे तो अपना स्वभाव छोड़ नहीं देंगे. छोड़ ही नहीं सकते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;">एक बात और!</span><br />
<span style="font-size: large;">मानलीजिये कि कोई चेतनपदार्थ हमारे विरुद्ध परिणमन कर भी रहा है तो विचारणीय बात यह है कि क्या यह उसका इकतरफा परिणमन है? क्या इसमें हमारा अपना कोई योगदान नहीं है? </span><br />
<span style="font-size: large;">संभव है कि हमें अपने व्यवहार और उसके विपरीत परिणमन के बीच तत्काल कोई सीधा सम्बन्ध दिखाई न भी दे पर क्या हमारे अशुभकर्म के उदय के बिना कोई भी पदार्थ हमारे विरूद्ध, हमारे प्रतिकूल परिणामित हो सकता है?</span><br />
<span style="font-size: large;">नहीं न?</span><br />
<span style="font-size: large;">तब यदि मुझे कुछभी करने की आवश्यकता प्रतीत भी होती है तो कार्यक्षेत्र कौनसा होना चाहिए?</span><br />
<span style="font-size: large;"></span><br />
<span style="font-size: large;">परपदार्थ या मैं स्वयं?</span><br />
<span style="font-size: large;">परिवर्तन की आवश्यक्ता कहाँ है, स्वयं अपने में या परपदार्थों में?</span><br />
<span style="font-size: large;">परपदार्थ तो स्वतन्त्र हें, वे तेरे आधीन कहाँ हें कि तू उनमें परिवर्तन कर सके? तुझे ही अपनी मान्यता में परिवर्तन करना होगा. </span><br />
<span style="font-size: large;">यहतो मात्र एक संयोग है (निमित्त-नैमित्तिक सम्बन्ध है) कि उनका अमुक प्रकार का परिणमन हुआ और तेरा शुभकर्मों का उदय हुआ तो वह तुझे अनुकूल लगने लगे या तेरे अशुभ कर्म का उदय हुआ और तुझे वे प्रतिकूल लगने लगे.</span><br />
<span style="font-size: large;">देखा तो यह भी जाता है कि उनका इसी प्रकार का परिणमन हमें कभी तो इष्ट-अनिष्ट प्रतीत होता है, कभी नहीं. यदि वे ही इष्ट या अनिष्ट होते तो सामान अवस्था में वे हमें सदा ही इष्ट या अनिष्ट क्यों नहीं दिखाई देते हें?</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-35788626407255267662023-03-15T19:38:00.000-07:002023-03-15T19:38:35.186-07:00सदा याद रखने योग्य -<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: x-small;">jaipur,sunday, 29 नवम्बर २०१५, ७.१५ am</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;">सदा याद रखने योग्य -</span><br />
- परमात्म प्रकाश भारिल्ल<br />
<br />
<span style="font-size: large;">- रचनात्मक करो, ध्वंस से बचो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- चुनौती पर ध्यान दो, आखें बंद मत करो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- जो कल किया जासकता है, अधिकतम मामलों में वही आज भी हो सकता है, तब कल का इंतजार क्यों?</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- हमारे कृत्य हमारी अपनी शांति के लिए होने चाहिए किसी अन्य पर प्रभाव डालने के लिए नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- तेरे लिए सबसे अच्छा औजार वही है जिसके संचालन में तू पारंगत है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- जब हम बोलते हें तब वह सीखता है, जब वह बोलता है तब हम सीखते हें. बेहतर है हम सीखें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अभिप्राय किसी का छुपता नहीं, प्रकट हो ही जाता है, किसी का कुछ जल्दी, किसी का कुछ देर से. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- स्वभाव (आदतें, नीति, कृत्य, नियत) बदलिए छवि बदल ही जायेगी.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- लोग यह तो जानते ही हें कि आप क्या हें, वे यह भी जानते हें कि आप कैसे दिखने का प्रयास कर रहे हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- आपकी किसी भी क्रिया पर लोगों की प्रतिक्रिया आपकी सुविधा के अनुरूप नहीं उनकी आवश्यक्ता (परिस्थिति, स्वभाव, अवसर, स्वार्थ) के अनुरूप होती है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सिद्धांतो (नीतियों) का पालन कीजिये, अपने क्र्त्यों पर नीति का पर्दा मत डालिए.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- हमारा प्रत्येक कृत्य ही नहीं वरन प्रत्येक वचन, क्रियाकलाप, हावभाव, चालढाल और मूढ़ संदेशों का सम्प्रेषण करते है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- बच्चे सिर्फ वही नहीं सीखते हें जो हम उन्हें सिखाना चाहते हें वरन वे वह ज्यादा प्रभावशाली ढंग से सीखते हें जो हम करते हें. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सावधान! बच्चे आपको परख रहे हें, वे आपसे सीख रहे हें. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- इससे पहिले कि आप कुछ कहना प्रारम्भ करें, आपका मूढ़ (हावभाव) आपकी चुगली कर चुके होते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- आपके चरित्र को देखकर लोग जानते हें कि आप कैसे हें, आपकी बातों और व्यवहार से वे जानते हें कि आप कैसे दिखना चाहते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सतत सफलता मात्र संयोग नहीं वरन सही नीतियों और क्रियाकलापों का परिणाम होती है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- किसी का सही मूल्यांकन नहीं करना अपने आपके साथ छल है. इससे हम स्वयं ही भ्रमित रहते हें. </span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">- यह जीवन आत्मकल्याण के लिए है.</span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- यह तय करले कि उलझे ही रहना है या सुलझना है. </span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- पर में परिवर्तन की आकांक्षा अशांति की जनक है. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अब उलझने का नहीं सुलझने का समय है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- कुछ भी हो पर काम चलते रहना चाहिए.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अपनी क्षमता के अनुरूप उड़ान भरो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- किसी के अंतर में मत झांको, वहां तो बस विकृतियाँ ही विकृतियाँ हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सतत असफलताएं मात्र संयोग नहीं वरन किसी गम्भीर भूल का परिणाम होती हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- किसीको असहज करके हम स्वयं सहज नहीं रह सकते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सहजता सुख है और असहजता दुःख.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- यह दूरगामी महत्व की बात है कि वह कैसा है. तत्कालीन महत्व इस बात का है कि वह कैसा व्यवहार कर रहा है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- क्षणिक संयोगों के तत्कालीन व्यवहार पर ध्यान दीजिये और उसके स्वभाव (चरित्र) पर नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- दूगामी सम्बन्धों में उसके चरित्र (स्वभाव, नीतियाँ) पर ध्यान दीजिये उसके तत्कालीन प्रकट व्यवहार पर नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सामान परिस्थितियों में अलग-अलग लोगों का व्यवहार उनके स्वभाव, नीतियों, मूढ़ और आपके साथ सम्बन्धों के अनुरूप प्रथक-प्रथक होता है. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;">जनरेशन गैप -</span><br />
<span style="font-size: large;">- बुजुर्ग सोचते हें कि समय कम है, जो है आज है बस.</span><br />
<span style="font-size: large;"> युवा सोचते हें आगे सारी जिन्दगी पडी है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- बुजुर्गलोग अनुभवी होते हें, उन्होंने जीवन के निष्कर्ष निकाल लिए हें. युवकों के लिए सबकुछ नया है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- बुजुर्गों के लिए समय काटना समस्या है और युवकों के पास समय है नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- बुजुर्गों में शक्ति की कमी है और स्वास्थ्य कमजोर, युवकों में ऊर्जा है और स्वास्थ्य बेहतर है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- यथार्थ के अभाव में युवक आदर्शों के सहारे जीते हें, बुजुर्गों के आदर्श आहत हो चुके होते हें और वे यथार्थबादी हो जाते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- युवक नवनिर्माण में व्यस्त होते हें और बुजुर्ग मात्र मेंटेंनेंस में.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- युवक आशावादी होते हें और बुजुर्ग निराश.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">jaipur, monday, 30 november 2015, 7.49 am </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- सफलता सुनिश्चित करने के लिए जरूरी है कि योजनाएँ दीर्घायु होनी चाहिए.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- चिंतन, शोध, साहित्य और कला में असीम संभावनाएं हें. वह कभी पूर्णता को प्राप्त नहीं होती है. </span><br />
<span style="font-size: large;">चिन्तक, शोधक, साहित्यकार और कलाकार दुर्लभ और अद्वितीय हुआ करते हें.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-1835166858527803452023-02-23T22:58:00.000-08:002023-02-23T22:58:02.804-08:00मेरे अपने लिए <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, monday, 30 november 2015, 7.57 am<br />
<br />
<span style="font-size: x-large;"><b>मेरे अपने लिए -</b></span><br />
<b>- परमात्म प्रकाश भारिल्ल </b><br />
<b><br /></b>
<span style="font-size: large;"><b>- </b>यह जीवन दुर्लभ है, यह विशिष्ट उपलब्धियों के लिए है, सामान्यरूप से बिता देने के लिए नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- दुनिया में और जीवन में कृत्य अनेकों हें पर सबकुछ अपने लिए नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अपनी रूचि, योग्यता और परिस्थिति के अनुरूप अपने लिए कृत्य निर्धारित करो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अनन्त के लिए दौड़ने का कोई औचित्य नहीं है, अपनी आवश्यकतायें निर्धारित करना योग्य है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- क्या सदा दौड़ते ही रहोगे? शीघ्रतम संभव समय में लक्ष्य तक पहुंचकर अधिकतम विश्राम करना योग्य है.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- लक्ष्य सार्थक होना चाहिए, निरर्थक नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- लक्ष्य सुनिश्चित करो. मार्ग की पहिचान करो और चल पढो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अटकने और भटकने से बचो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अपने लक्ष्य को मत भूलो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- हम दौड़ तो निरंतर रहे हें, एक बार भटके तो विदिशा में बहुत दूर निकल जायेंगे. फिर शायद लौटने का अवसर ही न हो.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- यदि वर्तमान में कमजोरी है तो अपने भूतकाल के वैभव के भरोसे किसी से कुछ नहीं पाया जा सकता है सिवाय सहानुभूति और दया के. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अपने स्वर्णिम भविष्य की आशा (संभावना) के सहारे सिर्फ कर्जा मिल सकता है और कुछ नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"> </span>jaipur,wednesday, 2 dec. 2015, 7.37 am<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-34810880732529857242023-02-23T22:56:00.000-08:002023-02-23T22:56:14.079-08:00यदि ध्वंस तेरे ख्वाबों में हिलोरें ले रहा है तो समझ लेना कि निश्चित ही दुर्भाग्य ही दस्तक देरहा है.<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
जयपुर, गुरुबार, ३ दिसम्बर २०१५, रात्रि १०.13<br />
<br />
<span style="font-size: x-large;"><b><i>यदि ध्वंस तेरे ख्वाबों में हिलोरें ले रहा है तो समझ लेना कि निश्चित ही दुर्भाग्य ही दस्तक देरहा है.</i></b></span><br />
- परमात्म प्रकाश भारिल्ल<span style="font-size: x-large;"> </span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">ज़रा विचार तो कर !</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- यदि तेरे भाग्य में सुख और संतुष्टी लिखी होती तो क्या तू अभी सुखी नहीं होता?</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- तू सुखी होने की चाहत में जिन हालातों की परिकल्पना करता है, ज़रा विचार तो कर कि उन हालातों में जीरहे लोग आज कितने सुखी हें? </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- अबतक के तेरे जीवन में सदा हालात तो एक जैसे नहीं थे न ?</span><br />
<span style="font-size: large;"> तेरे हालात तो कई बार बदले हें न ? सदा ही बदलते ही रहे हें न ? </span><br />
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">पर तू सुखी और संतुष्ट कब हुआ ?</span><br />
<span style="font-size: large;"> कभी भी नहीं न ?</span><br />
<span style="font-size: large;"> तो अब कैसे होगा ? </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- हमलोग मात्र सुनहरे भविष्य की कामना में ही व्याकुल नहीं होते हें वरन कथित स्वर्णिम अतीत की यादों से भी व्यथित बने रहते हें. तब इस बात की क्या गारंटी है कि भले ही आज तू परिवर्तन की कामना में अधीर होकर दुखी है पर कल फिर अपने इस आज वाले अतीत को याद करके दुखी नहीं होगा ?</span><br />
<span style="font-size: large;">पर क्या तू फिर इसे लौटा सकेगा ?</span><br />
<span style="font-size: large;">नहीं न ?</span><br />
<span style="font-size: large;">तब क्यों नहीं किसी बड़े उलटफेर और विध्वंस के सपने छोड़कर उस सही समझ का विकास करता है जो तेरी व्याकुलता को कम कर सके, मिटा सके. क्योंकि सुख और संतुष्टी तो समझ में ही है परिवर्तन में नहीं.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">- तेरी व्याकुलता का कारण कोई परिस्थिति विशेष नहीं वरन चाहत है, प्रतिपल एक नई चाहत. </span><br />
<span style="font-size: large;">तू कुछ भी करले, पर तेरी चाहतें तो ख़त्म होंगी नहीं, चाहतें तो बनी ही रहेंगीं, तब तू सुखी कैसे होगा ? इसलिए यदि कुछ करना है तो चाहतों के अभाव का उपक्रम कर. विध्वंस तो व्यर्थ है. </span><br />
<span style="font-size: large;"> </span><br />
<br />
<br />
<span style="font-size: large;"><i><b>यदि तुम्हारे ह्रदय में विध्वंस की कामना की लहरें उठ रही हें तो सावधान !</b></i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><b>ऐसी कोई गल्ती करने से पहिले 1000 बार विचार करना !</b></i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><b>क्योंकि तेरे हाथ पश्चाताप के शिवाय कुछ भी लगने वाला नहीं है.</b></i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><b><br /></b></i></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>जनता है क्यों ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>अरे अभागे ! </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>इसलिए कि अभागों के भाग्य में मात्र पश्चाताप ही लिखा होता है.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>अरे ! यदि तू आज भी असंतुष्ट और व्याकुल है, तो तेरा दुर्भाग्य चाहे तुझे जो भी ख़्वाब दिखा रहा हो पर इतना समझ ले कि यदि तू विध्वंस पर ही उतारू है तो तेरा आगामीकाल और भी अधिक भयावह है.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>क्योंकि विध्वंस तो होता ही दुर्भाग्यपूर्ण है.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>अरे भोले ! यदि तेरे पल्ले में खुशी और संतोष का पुण्य होता तो तुझे आज भी इन्हीं हालातों में खुशियाँ नहीं मिल जातीं ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>पर यदि तू व्याकुल ही है तो इसका मतलब यह है कि तेरे भाग्य में ही व्याकुलता लिखी है और तेरा दुर्भाग्य मात्र इतने में ही संतुष्ट नहीं है इसलिए तेरे चित्त में ये ध्वंसात्मक विचार हिलोरें ले रहे हें.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>यह विचार मात्र मेरे ही नहीं हें वरन दुनिया में तू जिसे भी इस योग्य समझता है उसीसे सलाह ले लेना. कोई तुझे विध्वंस के पक्ष में सलाह दे ही नहीं सकता है.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>खुदा न खास्ता यदि कोई ऐसा मिल ही जाता है तो अविवेकियों और अपने दुश्मनों की लिस्ट में उसका नाम सबसे ऊपर लिख देना. उससे सावधान रहना , क्योंकि हो नहो वही तेरा दुर्भाग्य बनकर अवतरित हुआ हो. </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>आखिर दुर्भाग्य भी कोई न कोई रूप धारण करके तो आयेगा ही न ! </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i>अरे दुखिया ! </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>यह जगत है ही ऐसा !</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>यहाँ कौन ऐसा है जो सुखी और संतुष्ट हो ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>कुछ लोग अपने दर्दों से दुखी हें तो कुछ औरों के दुखड़ों से.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>अभागे लोग अपनी समस्याओं से परेशान हें तो सज्जन लोग दूसरों का दुःख देखकर दुखी रहते हें.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>यहाँ सभी लोग अपने हालातों से असंतुष्ट और दुखी हें और थोड़े से शुकून की आशा में परिवर्तन चाहते हें. क्योंकि जो वे भुगत रहे हें उससे तो असंतुष्ट हें ही, या तो अनिष्ट के कारण और या फिर और अधिक बेहतरी की चाहत में.</i></b></span><br />
<b style="font-size: x-large;"><i>तो क्या परिवर्तन उन्हें सुखी कर सकेगा ? </i></b><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>हाँ ! अवश्य !!</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>यदि सर का बोझ कंधे पर रखकर कोई सुखी हो सकता है तो अवश्य ही परिवर्तन उन्हें सुखी करेगा, कुछ ही पलों के लिये. फिर कुछ ही पलों के बाद वे फिर किसी और परिवर्तन के स्वप्नों में खो जायेंगे.</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>क्या तुझे ऐसा ही सुख चाहिए ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-38223891863560653832023-02-23T22:54:00.000-08:002023-02-23T22:54:23.604-08:00यदि सुख चाहिए तो घर को घर बनालो <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, friday, 4th dec. 2015, 6.55 am<br />
<br />
<i><b><span style="font-size: x-large;">यदि सुख चाहिए तो घर को घर बनालो </span></b></i><br />
<i><b><span style="font-size: x-large;"><br /></span></b></i>
- परमात्म प्रकाश भारिल्ल<br />
<br />
<i><b>"यदि अपने ही घर पर, अपने ही लोगों के बीच अनुकूलता, अपनत्व, प्यार, सम्मान और शुकून का अहसास न हो तब फिर दुनिया में तो यह सब खोजना व्यर्थ ही है, तबतो मात्र एक ही नियति है प्रतिकूलता, परायापन, प्रताड़ना, अपमान और क्षोभ बस !</b></i><br />
<i><b>यदि सुख चाहिए तो घर को घर बनालो !</b></i><br />
<b><i>घर एक ऐसा स्थान है जहां यह व्यक्ति अपने जीवन का अधिकतम समय व्यतीत करता है. यदि हमें घर पर सुख-शांति मिलने लगे तो हमारा बहुभाग जीवन तो सुखी हो ही जायेगा न ?"</i></b><br />
<br />
<br />
<span style="font-size: large;">हे भाई ! तू सुख और शुकून चाहता है न ?</span><br />
<span style="font-size: large;">नित प्रति यही तो खोजा करता है तू ! हर वस्तु में, हर व्यक्ति में, प्रत्येक स्थान पर.</span><br />
<span style="font-size: large;">पर क्या मिला ?</span><br />
<span style="font-size: large;">सुख नहीं मिला न ?</span><br />
<span style="font-size: large;">मिलता भी कैसे ?</span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>तेरे सारे क्रियाकलाप तो व्याकुलता पैदा करने वाले हें तब उनमें से निराकुलता कैसे उत्पन्न होगी ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;">हालांकि तेरी आकुलता और व्याकुलता के कारण तो सारे ब्रहम्मांड में ही व्याप्त हें पर हम दूर क्यों जाएँ, क्यों नहीं घर से ही शुरुवात करें.</span><br />
<span style="font-size: large;">क्योंकि उनका दुर्भाग्य मुझसे देख नहीं जाता जिन्हें घर में ही शान्ति नहीं मिलती, अपनों के बीच ही सुख नहीं मिलता.</span><br />
<span style="font-size: large;"><i>हर व्यक्ति को एक सुखी और सुरक्षित घर चाहिए जहां वह निशंक रह सके, बेरोकटोक और वेपरवाह, स्वच्छंद और निराकुल. </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहां उसकी ऊर्जा का शोषण न हो वरन उसे एक नई ऊर्जा मिले. </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहां उसकी कमजोरियों का दुरूपयोग न हो वरन निराकरण हो.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहां उसके अभावों का तमाशा न हो उनकी पूर्ति हो.</i></span><br />
<i><span style="font-size: large;">एक ऐसा घर जहां उसे धिक्कार नहीं सम्मान मिले.</span><span style="font-size: large;"> </span></i><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहां कोई अनुशास्ता और कोई अनुशासित न हो, जहां मात्र आत्मानुशासन हो.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहां सहिष्णुता हो और हर कोई एक दूसरे की अनुकूलता के लिए प्रयत्नशील हो.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>एक ऐसा घर जहाँ उसकी भावनाओं का सम्मान हो.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><b>विशाल सोच, द्रष्टिकोण और ह्रदय वाले महापुरुष तो सारी दुनिया के लिए इसी प्रकार की भावना रखते हें, उसके लिए प्रयत्नशील भी रहते हें </b>पर हम दुनिया के लिए न सही अपने घर के लिए तो ऐसा कर ही सकते हें न?</span><br />
<span style="font-size: large;"><b>घर के लिए का मतलब अपने लिए ही तो हुआ न क्योंकि हम भी तो उसी घर के एक अंग हें.</b></span><br />
<span style="font-size: large;">क्या हम स्वयं अपने लिए ही इतना अभी नहीं कर सकते हें ?</span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>घर एक ऐसा स्थान है जहां यह व्यक्ति अपने जीवन का अधिकतम समय व्यतीत करता है. यदि हमें घर पर सुख-शांति मिलने लगे तो हमारा बहुभाग जीवन तो सुखी हो ही जायेगा न ?</i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span>
<span style="font-size: large;"><i>हमारी भूल तब होती है जब हम अपने और पराये का स्वरूप नहीं समझते हें. अपने और पराये में अंतर नहीं करते हें. अपने और परायों के बीच व्यवहार की तुलना करने लगते हें.</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>ऐसा करेंगे तो क्या होगा ?</i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><b>यदि अपनों से परायों का सा ही व्यवहार करेंगे तो दोनों में फर्क ही क्या रहेगा,अपनत्व कैसे रहेगा, अपने अपने कैसे रहेंगे ?</b></i></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>अरे भाई ! तेरे अपने तो हैं ही कितने ? </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>परायों की तो कोई कमी नहीं है. मात्र कुछ ही गिनेचुने लोगों को छोड़कर बाकी सभी पराये ही तो हें, सारी दुनिया ही तो पराई है. </i></b></span><br />
<span style="font-size: large;"><b><i>तुझे परायों की तो कोई कमी रहने वाली नहीं है, पर यदि एक अपना कम हुआ तो अपनों का एक बहुत बड़ा भाग कट जाएगा.</i></b></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-63820086815538582232023-02-23T22:52:00.000-08:002023-02-23T22:52:14.405-08:00ककडी की कीमत (कहानी)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, friday, 13 nov. 2015, 12.40 pm<br />
<br />
<span style="font-size: x-large;"><b><i>ककडी की कीमत</i></b></span> (कहानी)<br />
<br />
<b><i>- परमात्म प्रकाश भारिल्ल </i></b><br />
<b><i><br /></i></b>
<span style="font-size: large;">दीपावली के बाद भाईदूज का दिन था. सारा बाजार बंद था पर बेटे को अत्यावश्यक काम होने उसके साथ एकाध घंटे के लिए मुझे भी ऑफिस जाना पडा.</span><br />
<span style="font-size: large;">मैं जब भी बाजार से निकलता हूँ तो सड़क के किनारों पर सजे ताजा-ताजा फलों और सब्जियों से सजे ठेले ही मेरे लिए वे सुन्दरतम द्रश्य हुआ करते हें जिन्हें मैं निहारता रहता हूँ. फलों या फूलों से लदा यदि कोई वृक्ष दिखाई देजाए तबतो कहना ही क्या. </span><br />
<span style="font-size: large;">पार्किंग में गाडी पार्क करने के बाद हमलोग ऑफिस की और चले जारहे कि मेरी नजर सड़क के किनारे ताजा तरकारियों की दुकान पसारे अकेली बैठी उस बूड़ी अम्मा पर पड़ी जो दीन दुनिया से बेखबर बस अपने में मगन थी. सामने दो-तीन टोकरों में अलग-अलग सब्जियां भरी थीं और सबसे आगे एक बारदाने पर बेतरतीब सा बिखरा खीरों का ढेर लगा था. स्पष्ट था कि उन्हें खेत से लाकर सीधा यही पटक दिया गया था, न तो उन्हें धोकर साफ़ ही किया गया था और न ही उनकी छंटाई की गई थी, इसीलिये उस ढेर में सभी तरह के खीरे विद्यमान थे. सीधे-सपाट से लेकर आड़े-भेड़े तक, एकदम कच्चे-कौले से लेकर पके हुए तक </span><span style="font-size: large;">और नन्हे से लेकर भारी-भरकम तक.</span><br />
<span style="font-size: large;">मेरी नजरें उन कच्चे-</span><span style="font-size: large;">कौले, सीधे, नन्हे खीरों पर अटक गई. मुझे साफ़ दिखाई देरहा था कि ऐसे खीरे बहुत ही कम थे. मुझे यह भी मालूम था कि आज पूरे बाजार में कहीं भी खीरे नहीं मिलेंगे और यूं भी आजकल खीरे का मौसम उतार पर है इसलिए कल भी वे कहीं मिलेंगे या नहीं कहा नहीं जा सकता था.</span><br />
<span style="font-size: large;">मुझे खीरे बहुत पसंद हें पर दुर्भाग्य कि वे बर्ष में मात्र कुछ ही दिन उपलब्ध होते हें. सबकुछ मिलाकर निष्कर्ष यह है कि मेरा मन खीरों पर लुभा गया पर उन्हें लेकर ऑफिस जाना ठीक नहीं लग रहा था, समय भी कम था, जल्दी लौटना भी था, यही सोचकर मनमारकर मैं खीरे लिए बगैर ही आगे बढ़ गया. </span><br />
<span style="font-size: large;">मैं मात्र खीरे ही नहीं अपना मन भी वहीं छोड़ आया था, मैं आफिस तो पहुँच गया पर मेरा मन उन कौले-</span><span style="font-size: large;">कौले खीरों में ही अटका रहा, आफिस पहुंचकर बेटा तो अपने काम में लग गया पर मेरा मन काम में नहीं लगा और मैं बस इसी योजना में मगन रहा कि कब आफिस से निकलूं और इससे पहिले कि कोई और उन्हें छांटकर लेजाये, कैसे जाकर सबसे पहिले मैं उन </span><span style="font-size: large;">कौले-</span><span style="font-size: large;">कौले खीरों को छांटकर लेलूँ.</span><br />
<span style="font-size: large;">हलांकि इस बात की संभावना भी कम ही थी कि कोई और उन्हें ले जाएगा, क्योंकि मेरे जैसे सफ़ेद कालर वाले लोग तो उस जैसी दूकान की ओर ताकेंगे भी नहीं. उन्हें तो सजी-सजाई बड़ी सी दूकान पर तरतीब से सजे, एक जैसे छंटे-छंटाये, साफ़-सुथरे और महंगे भाव वाले फल व सब्जियां लेने की आदत होती है, और सामान्यजन खीरों के उतने पैसे देने को तैयार नहीं होता है जितने वह सब्जी बेचने वाली निष्ठुर माता मांगती है. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-16725479307034759902023-02-23T22:48:00.000-08:002023-02-23T22:48:39.323-08:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i><span style="font-size: large;">ना सूनी मानी एक तुमने </span></i><br />
<span style="font-size: large;"><i>मैं बात जो कहता रहा </i></span><br />
<i><span style="font-size: large;">प्रहार तुम करते रहे </span></i><br />
<span style="font-size: large;"><i>और मैं सहता रहा </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i>अफ़सोस होगा एक दिन </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>निश्चित तुम्हीं पछताओगे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>ब्रहम्मांड सारा घूमकर </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>तुम इसी दर पर आओगे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i>जो आज सन्मुख खड़े तेरे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>ना काम तेरे आयेंगे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>प्रसंगवश वे आ मिले हें </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>फिरसे जुदा हो जायेंगे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i>मुझे पहिचाने नहीं तुम </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>उनको भी तू जाना नहीं </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>जनम भर हम साथ थे </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i>क्या फर्क पहिचाना नहीं </i></span><br />
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-31677116089937291002023-02-23T22:46:00.000-08:002023-02-23T22:46:29.922-08:00लिखना है - कविता - अपने ही दायरे में सिमटते जारहे हैं लोग कोई बाहर निकल ही नहीं पाता है <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">अपने ही दायरे में सिमटते जारहे हैं लोग </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">कोई बाहर निकल ही नहीं पाता है </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">यहां तो सिर्फ घोंसले दिखाई देते हैं </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">पंछी तो नजर ही नहीं आता है </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">पंछी या तो घोंसले में कैद हैं </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">या उड़कर जाचुके हैं </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">दूर कहीं </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">एक नया आसियाँ बसा चुके हैं </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">चिढ़ा रहे हैं सूरज को </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">या खुदको ही छल रहे हैं लोग </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">कुछ मोमबत्तियां जलाकर </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">हद से आगे बढ़ रहे हैं लोग </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">ये आज मुझको </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">कितने बौने नजर आरहे हैं लोग </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">फूंककर घर अपना </span></b></i></div>
</div>
<div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;">तमाशा दिखा रहे हैं लोग </span></b></i></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
<i><b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></i></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
<br /></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><i><br /></i></b></span></div>
<div style="color: #222222; font-family: arial, sans-serif; text-align: right;">
</div>
</div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-32589978074684376482023-02-23T22:32:00.000-08:002023-02-23T22:32:51.867-08:00सार्थक जीवन<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US">Jaipur,
Sunday, 19 june 2016, 9.45 am <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सार्थक जीवन </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमारा जीवन निष्कर्षविहीन न रह जाए, सार्थक हो, सफल हो. कैसे ? एक चिंतन)</span><span lang="EN-US" style="font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">परमात्म प्रकाश भारिल्ल </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">रूपरेखा –</span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन क्या है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बिना किसी ट्रेनिंग के जीवन कैसा होगा ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जो हम करते हें वह ट्रेनिंग का परिणाम है </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हम कैसे जियें यह किसने तय किया है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 28pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-size: 14.0pt; mso-fareast-font-family: Mangal;">-<span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमारा जीवन कैसा हो यह किन कारकों (तथ्यों) पर निर्भर
करता है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन क्या है ?-</span><span lang="EN-US" style="font-size: 20pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“एकदिन हम जन्म लेते हें और फिर एक दिन मर जाते हें; इन दो दिनों के बीच जो
समय हम बिताते हें वही हमारा यह जीवन है” </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन को यदि एक ही लाइन में परिभाषित करना हो तो मात्र यही कहा जा सकता है,
पर क्या यह इतना सरल है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं ! कतई नहीं !!</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्यों ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्योंकि यह कोई छोटा सा काल नहीं है, यह कुछ पलों से लेकर 100-125 बर्ष तक
कुछ भी हो सकता है. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि यह एक लंबा समय है तब यह महत्वपूर्ण होजाता है <b>क्योंकि इतना लंबा
समय मात्र विचारहीन और उद्देश्यहीन रहकर ही नहीं बिताया जा सकता है.</b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि कदाचित यह थोड़ा सा समय है, जीवन छोटा है तबतो यह और अधिक महत्वपूर्ण
होजाता है क्योंकि अब <b>इस जीवन में जो कुछ भी करना है, मात्र उसी छोटे से समय
में करना है. </b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तात्पर्य यह है कि <b>जीवन छोटा हो या लंबा, यह है अत्यंत महत्वपूर्ण; और
यह यूं ही विचारहीन तरीके से जीकर नहीं काटा जा सकता है,</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"> </span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं बिताया जा सकता है, बर्बाद नहीं किया जा
सकता है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर हम क्या कर रहे हें ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या हम यही नहीं कर रहे हें ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमारे जीवन की दिशा कौन तय करता है ? -</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 18pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हममें से <b>कौन है जो अपना जीवन अपनी पसंदगी के अनुसार जी रहा है, जिसने
अपने जीवन के बारे में चिंतन किया है, अपने जीवन के तौरतरीके और लक्ष्य स्वयं तय
किये हें ?</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यहाँ कौन <b>है जिसने अपने इस जीवन में जीवन के लक्ष्य हासिल किये हें ?</b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमने अपने इस जीवन में क्या पाया है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कुछ लोग कहेंगे कि ऐसा तो नहीं है कि हमें अपने इस जीवन में, अपने इस जीवन
से कुछ भी नहीं मिला है, मिला तो हमें बहुत कुछ है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं उन लोगों से पूंछना चाहता हूँ कि <b>क्या हमें वही सब मिला है जो हम
पाना चाहते थे ?</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि नहीं तो मेरा दूसरा सवाल है कि <b>हमारी उन वस्तुओं को हम क्या कहते
हें जो हमारे काम की न हों ?</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कबाड़ ही न ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वे वस्तुएं हमारी liavility हें या assets, वे हमारी संपत्ति हें या
विपात्ति ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि हम उन वस्तुओं को बेचना चाहें तो हमें कितना दाम मिलता है? वे रद्दी के
भाव ही बिकती हें न ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे कभी-कभी तो उन्हें फिकबाने के लिए भी पैसे खर्च करने पड़ते हें. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब आप ही कहिये कि <b>हमने जीवन में वह जो कुछ भी पाया है जिसकी हमें चाहत
ही न थी, जो हमारा लक्ष्य ही नहीं था, उसकी क्या कीमत है ?</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या यह बिडम्बना ही नहीं ही कि विचारहीन अपने इस जीवन में हम वह कुछ भी
हासिल न कर सके जो करना चाहिए था और हमें जो मिला उसकी हमें चाहत न थी, आवश्यक्ता
न थी. </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">महत्वपूर्ण प्रश्न तो यह है कि हमें यह जीवन किस प्रकार से जीना है, <b>इस
जीवन में हमें क्या पाना है, क्या हासिल करना है इस बात का निर्णय कौन करेगा, कब
करेगा ? </b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हम करेंगे या कोई और ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अभी करेंगे या जीवन लगभग बीत जाने के बाद ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि हम ही करेंगे तो किस आधार पर ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि हमारे जीवन का निर्णय कोई और ही करता रहेगा तो वही होता रहेगा जो आज
होरहा है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हो न हो, मेरे इस कथन से कदाचित आप सहमत न हों !</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आप कह सकते हें कि क्या आपने हमें इतना नकारा समझा है कि हमारे बारे में
निर्णय कोई और करे ? हम सब पढ़े लिखे, बुद्धिमान और जागरूक लोग हें, हम स्वतंत्र
विचारों वाले हें और अपने फैसले हम स्वयं ही करते हें, कोई और नहीं. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जी हाँ ! </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हम इसी भ्रम में जीते हें.</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वक्त के तीव्र प्रवाह में अनियंत्रित से बहते चले जारहे हम सभी लोग इसी
भ्रम में जीते हें कि हमारा जीवन हमारे अपने नियंत्रण में है और इसकी दिशा हम
स्वयं तय करते हें.</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि सही निष्कर्ष पर पहुंचना है तो सबलोग विचार करें कि अबतक हमने जितना
अभी जीवन जिया है उसकी दिशा और लक्ष्य किसने तय किये हें ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हम पायेंगे कि <b>यह सब न तो हमने किया है और न ही उन्होंने ही, जिनसे
हमारा यह जीवन प्रेरित है.</b> <b>यह तो बस अनादि का ऐसा अनवरत प्रवाह है जिसमें
हम सभी बहते चले जारहे हें.</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या कहा ? आपको यह स्वीकार नहीं ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो बतलाइये आपके बारे में यह निर्णय किसने किया कि आप वस्त्र पहिनें,
निर्वस्त्र न रहें.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं आज की बात नहीं कर रहा हूँ, मैं बात तब की कर रहा हूँ जब इस बारे में
आपकी अपनी कोई राय ही न थी. उस शैशवावस्था में आपके बारे में यह निर्णय किसने किया
था कि आप भोजन क्या करेंगे ? आप शाकाहारी रहेंगे या मांसाहारी बनेंगे ? किसने तय
किया था कि आप स्कूल कब जायेंगे, कौनसे स्कूल जायेंगे या जायेंगे भी या नहीं ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किसने निर्णय लिया था कि आपकी भाषा क्या होगी, धर्म क्या होगा ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">निश्चित ही स्वयं आपने नहीं, किसी और ने ही यह सब किया था. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किया था न ? </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आप कह सकते हें कि अरे ! तब तो हम अबोध थे, नासमझ थे, निर्वल थे, साधनहीन
थे, परवश थे; तबकी क्या बात करते हो ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जबसे हमने होश सम्भाला है तबसे तो अपने सारे निर्णय हम ही करते आये हें.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ठीक है, यही सही !</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपकी उम्र क्या होगई है ? 70 साल ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विल्कुल ठीक ! अबतो आप बहुत सक्षम हें, पढ़े-लिखे हें, साधन सम्पन्न हें,
जीवनभर का अनुभव भी आपके पास है. आपके अपनों का तथा मित्रों और शुभचिंतकों एक बहुत
बड़ा वर्ग भी आपके साथ है. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तो बतलाइये अब आजतो अपने सारे फैसले आप स्वयं ही करते होंगे न ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">किस नगर में, कहाँ रहना, क्या खाना, क्या पहिनना, कब सोना व कब जाग जाना,
कौनसी पैथी से अपना इलाज करबाना, किस डाक्टर को दिखाना यह सबतो तेरे व्यक्तिगत
मामले हें न ? इनका निर्णय तो तू ही करता होगा न ? </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पोते-पोतियों के साथ कब खेलना-खिलाना, उन्हें क्या पढाना-लिखाना, उनके साथ
क्या बातें करना और क्या नहीं करना इसका निर्णय कौन करता है ? अच्छा उनके
माता-पिता करते हें न ? </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे तू तो उनके माता-पिता का भी माता-पिता है जब पोते-पोतियों का निर्णय
उनके माता-पिता करते हें तो अपने बेटों का निर्णय तू क्यों नहीं करता है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अच्छा अब कहता है कि तूने दूसरों के मामले में दखलंदाजी करना छोड़ दिया है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब अपने ही बच्चे दूसरे होगये, पराये होगये ? </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ठीक है, दूकान तो तूने स्थापित की थी, व्यापार भी तूने ही जमाया था, बड़ी
होशियारी के साथ, तभी तो इतना सफल हुआ न !</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब दूकान पर जाना या नहीं जाना, कौनसा माल किस भाव खरीदना और बेचना, किसे
बेचना या न बेचना ये सब निर्णय तो अब भी तू ही करता होगा न ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अच्छा यह तूने बच्चों को सोंप दिया है, तो वे लोग भी यह सब तुझसे पूँछ-पूँछ
कर करते होंगे न ? आखिर उनके पास तेरे बराबर अनुभव कहाँ है, हो भी कैसे सकता है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ok-ok वे सब बहुत होशियार और सक्षम हें उन्हें आपसे पूंछने की जरूरत ही
नहीं पड़ती है, आखिर बच्चे किसके हें ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">खैर, न सही वे कुछ पूँछें पर यदि आपको ही कभी-कभार कोई सलाह देने का मन
होआये तो ? </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सुन तो लेते होंगे ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मान तो जाते होंगे ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आखिर आप जो भी कहेंगे उनके भले की ही तो कहेंगे न !</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अच्छा आपका ही मन नहीं करता है उन्हें कोई सलाह देने का !</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उचित ही तो है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जो भी हो, एक बात तो निश्चित है कि आपके आजके
जीवन और जीवनशैली पर आज आपका अपना कोई नियंत्रण नहीं है. आज यह आपके सिद्धांतों,
विचारों और मानसिकता का प्रतिनिधित्व नहीं करती है. </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक बात बतलायेंगे ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आपका यह अलिप्तता और निरपेक्षता का सिलसिला कबसे चल रहा है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह कब और कैसे प्रारम्भ हुआ ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आप रिटायर कब होगये ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या आपने जीवन का लक्ष्य प्राप्त कर लिया है
?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि नहीं, तो विराम कैसा ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि ठहर गए तो अब कब करोगे ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कया अब ऐसे ही चले जाना है ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या यह उचित है ?</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर इसमें आप कर ही क्या सकते हें ? <b>आप स्वयं तो रिटायर हुए नहीं हें, ये
तो वक्त ने और आपके अपनों ने ही आपको नाकाविल घोषित कर डाला.</b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या यह सच नहीं है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">चलिए एक बार फिर अपने पिछले जीवन की और रुख करते हें.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जबसे तूने होश सम्भाला तबसे तूने अपने निर्णय स्वयं लेना प्रारम्भ किया और
यह सिलसिला तब तक चलता रहा जब कथित तौरपर तूने स्वयं ही दूसरों के मामले में
दखलंदाजी बंद करदी और यह सब काम अपने योग्य बच्चों को सोंप दिया. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब थोड़ी चर्चा उस दौर की भी होजाये जब तू अपने करियर के फुलफॉर्म में क्रीज
के स्ट्राइकिंग एन्ड पर बैटिंग कर रहा था.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तबतो तूने अपने जीवन की दिशा और
परिणति (destiny), अपने जीवन के लक्ष्य स्वयं ही तय किये होंगे न ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नहीं न ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे ! <b>यही तो दुर्भाग्य है, तब भी तू (हम सभी) दौड़कर चलती हुई गाडी में
सबार होगया था (हो जाते हें) बिना यह जाने कि गाडी जा कहाँ रही है.</b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होता यह है कि स्कूल पूरा करने के बाद हमारे सामने २-४ विकल्प प्रस्तुत कर
दिए जाते हें कि हमें क्या बनना है, इनमें भी ऐसे सौभाग्यशाली तो विरले ही होते
हें जो वह बन पाते हें जो वे बनना चाहते हें, वर्ना तो डाक्टर बनने की चाह रखने
वाला कम्पाउंडर बनकर रह जाता है और प्रोफ़ेसर बनने की चाह रखने वाला मास्टर.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस प्रकार शुरू होजाता है एक लम्बी दौड़ और अन्तहीन होड़ का सिलसिला जो अंतत:
थककर हमारे मैदान से बाहर होजाने तक जारी रहता है. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वही जॉब, शादी, गृहस्थी, बच्चे और अंतत: रिटायरमेंट.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसके बाद शुरू होता है अनगिनत if & buts का आपरेशन. यदि मैं ऐसा करता
तो ऐसा होजाता, काश मैंने ऐसा ना किया होता तो आज यह होता आदि -----. बस पलंग पर
पड़े छत को ताकते रहो और गड़े मुर्दे उखाड़ते रहो.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन के उस दौर में भी, जिसे तू सचमुच अपना दौर कहता और मानता है, तू </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सचमुच स्वतंत्र कहाँ रहा, जीवन में ही नहीं विचारों में भी ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या हमारे पास जीवन के विकल्प सीमित हें ? -</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 18pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तूने अपना आप्शन कब चुना, तूने अपना जीवन
स्वयं कब डिजाइन किया ?</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> तू तो बस आब्जेक्टिवटाइप के सबालों के जबाब के रूप में दिए गए चार
विकल्पों में से एक पर टिकमार्क करता रहा. <b>तेरे पास पांचबां विकल्प कभी रहा ही
नहीं न; और न ही तूने उसकी तलाश ही की.</b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बस इस तरह <b>मेरे और मेरी ही तरह दुनिया के अन्य सभी लोगों का जीवन
आब्जेक्टिवटाइप प्रश्नों के चार संभावित जबाबों के दायरे में ही सीमित बना रहा</b>.
</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अरे भोले ! </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह जीवन अनगिनत फेक्टर्स पर आधारित है, उन
अनगिनत में से एक फेक्टर में भी मामूली सा भी परिवर्तन हुआ तो जीवन के सारे के
सारे समीकरण सम्पूर्णत: बदल जाते हें.</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस दुनिया में इतने लोग हें और सभी के सारे
के सारे फेक्टर्स एक दुसरे से विल्कुल अलग-अलग, सर्वथा भिन्न हें, तब सारे के सारे
लोग मात्र एक ही धारा में, एक जैसा जीवन
कैसे जी सकते हें ? </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह रेडीमेड कपड़ों का कांसेप्ट मुझे तो कभी समझ ही नहीं आया. दुनिया में
जितने लोग हें उतनी ही तरह की उनके शरीर की बनाबट होती है. यह कैसे संभव है कि आप
मात्र चार प्रकार के माप के कपडे बना दीजिये - small, medium, larg & extra
large और वे सबको fit बैठ जाएँ ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पर चल रहा है, सब कुछ धड़ल्ले से चल रहा है. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बस <b>इसी उदाहरण से साबित होजाता है कि अपनेआपको बहुत smart,
perfectinisht, to the point, accurate & precise समझने वाली यह दुनिया हकीकत
में कितनी स्थूल है.</b></span><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं यहाँ इस दुनिया की आलोचना करने नहीं बैठा हूँ. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होगी, कभी और कहीं, किसी मामले में यह <b>accurate & precise </b>भी
होगी, पर इससे क्या ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जो कभी झूंठ बोले कभी सच, हम उसपर अंधा भरोसा
तो नहीं ही कर सकते हें न ? हमें सावधान तो रहना ही होगा, अपने विवेक को तो जाग्रत
रखना ही होगा. </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 18pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमारा वर्तमान जीवन किससे प्रेरित है ? – </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 18pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हमारी वर्तमान जीवनशैली मौलिक नहीं है, इसे हमने अपनी रूचि, योग्यता और
लक्ष्यों के अनुरूप स्वयं अपने लिए विकसित नहीं किया है. यह प्रेरित है, impossed
है, हम पर लादी गई है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस प्रकार से जीवन जीने के लिए किसी ने हमें ट्रेनिंग दी है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हम जंगल में नहीं नगर-गाँव में पैदा हुए. हमें सिखाया गया कि इस प्रकार
कपड़े पहिनने चाहिए, इस प्रकार भोजन करना चाहिए, यह काम यहाँ और वह काम वहां करना
चाहिए सो हम वही सब करने लगे. originally तो हम सब उन शिशुओं के सामान ही थे जो जब
चाहें, जहां चाहें, जो चाहें कर डालते हें. समय, स्थान और मौके की नजाकत से
निरपेक्ष.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">न गिला-शिकवा और न ही लाज-शर्म. न भय और न ही परवाह.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इसी प्रकार हमें आगे का जीवन किस प्रकार जीना चाहिए, इन बातों की ट्रेनिंग
भी अपने माता-पिता, परिवार और समाज से मिली.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यही उचित भी है. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन में शिक्षा और ट्रेनिंग की उपयोगिता से इनकार नहीं किया जा सकता है. <b>यही
शिक्षा न हो तो अबतक हुए ज्ञान के विकास का लाभ किसी को न मिल सकेगा</b>, सभी को
अपना जीवन शून्य से ही प्रारम्भ करना पडेगा; परिणाम यह होगा कि हम शून्य से
प्रारम्भ करके 5 पहुंचेंगे और जीवन पूरा हो जाएगा. दूसरा भी यही करेगा, <b>इस प्रकार
तो विकास की प्रक्रिया ही रुक जाएगी </b>जो हमें भी इष्ट नहीं है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यहाँ समझने और ध्यान देने योग्य बात यह है कि
–</span></b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <b>अबतक हुआ विकास और
प्राप्त ज्ञान ही विकास व ज्ञान की पराकाष्ठा नहीं है.</b> <b>यह तो सिन्धु का
बिन्दु मात्र है. </b></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यदि हमें अपने जीवन में सम्पूर्णता लानी है
और अपने इस दुर्लभ मानव जीवन का सदुपयोग करना है तो उपलब्ध सूचनाएं/ज्ञान जान लेने
के बाद, अपने हित में आगे ज्ञान का विकास स्वयं ही करना होगा. </span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यही वह संधिस्थल है जहां हम चूक जाते हें.</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ऐसा क्यों होता है इसका भी कारण है.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विकास की इस यात्रा में यहाँ तक पहुचे हुए
अनेकों लोग तो हमारे आसपास बहुतायत से मौजूद हें पर विकास के चरम तक पहुंचे लोग
बहुत आगे निकल गए हें, हमारी पहुँच से बाहर हें, वे हमें उपलब्ध नहीं हें. इससे
तनिक आगे जो लोग प्रयासरत हें वे हमें स्वयं ही भ्रमित दिखाई देते हें, वे हमारे
आदर्श नहीं हो सकते हें. </span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">सम्पूर्ण विकसित का जो ज्ञान आगम में उपलब्ध
है वह किसी प्रत्यक्ष उदाहरण के अभाव में हमारी बुद्धी को स्वीकार नहीं हो पाता है
और इस प्रकार हम आधे-अधूरे बने रहने के लिए ही अभिशप्त हें.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-size: 14pt; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-18714334223193007752023-02-23T22:25:00.000-08:002023-02-23T22:25:47.513-08:00महान लोग - कोई चमत्कार या जादू नहीं-<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"><span style="font-size: x-large;">कोई चमत्कार या जादू नहीं-</span></span><br />
<br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.8px;" />
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हम सभी लोग जीवन में उंचाइयां छूने की और महान उपलब्धियां हासिल करने की </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ख्वाहिशें रखते हें, उसके लिए प्रयत्न भी करते हें पर हमारी उपलब्धियां बहुत </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कम होती हें और कदम-कदम पर अनेकों कठिनाइयों का सामना होता ही रहता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">एक ओर हम हें जो कुछ भी नहीं कर पाए और दूसरी ओर अनेकों वे लोग हें जो </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">आकाश में ऊँचे उड़ रहे हें, नित नए कीर्तिमान स्थापित कर रहे हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हमें लगता है वे कुछ अलग हें, वे हम जैसे नहीं, वे हममें से नहीं. शायद</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">वे चमत्कारी लोग हें या उन्हें किसी महाशक्ति का आशीर्वाद प्राप्त है या</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कोई वरदान मिल गया है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अंतत: होता यह है कि अधिकतम लोग तो यह मानकर कि “हम वे नहीं, हम उन जैसे </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नही. वे भिन्न हें महान हें, हम भिन्न हें सामान्यजन हें और हमें न तो </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उन जैसे सपने ही देखने चाहिए और न ही हमें उनकी देखादेखी करने का अधिकार </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है. हमें अपनी सीमाएं पहिचाननी चाहिए और अपनी सीमाओं में ही रहना चाहिए”.</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इस</span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रकार बस सामान्य ही नहीं अति सामान्य बने रहना ही अपनी नियति मानकर वे </span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जीवन काटने के लिए तैयार हो जाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कुछ लोग आसानी से हथियार नहीं डालते, उन्हें लगता है कि जरूर इन्हें किसी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">देवी-देवता या संत-महंत का आशीर्वाद प्राप्त है, या वे कोई जादूटोना या</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तंत्रमंत्र जानते हें, इसीलिये उनके सब काम चुटकियाँ बजाते ही हो जाते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें. यह सोचकर वे लोग हमेश बस उन चमत्कारी देवी-देवता, संत-महंत, मंदिर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">या तीर्थ, जादूटोने या तंत्रमंत्र की खोज में लगे रहते हें जो उनकी नैया</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">पार लगादे. अंतत: ऐसे लोगों के हाथ भी कुछ नहीं लगता शिवाय इसके कि वे इन</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सबके चक्कर में अपनी शक्ति, समय व श्रम और बर्बाद करते रहते हें,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">फलस्वरूप वह भी गँवा बैठते हें जो उनके पास है, रूपया-पैसा, चैन-शुकून,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">शक्ति-स्वास्थ्य, समय और उम्र.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">एक बात और है कि ये लोग अपने अनुभवों से सीखना भी नहीं जानते हें, ये</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सुधरना ही नहीं चाहते हें. लगातार असफलताओं के बाबजूद बस जुटे ही रहते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें, लगातार, बिना थके, बिना रुके, अनवरत, अहिर्निश.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ये वे लोग हें जिनमें वे सब गुण मौजूद हें जो सफलता पाने के लिए आवश्यक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें शिवाय दिशा के. ये असफल इसलिए हें कि इनकी दिशा गलत है. इनकी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इक्षाशक्ति, द्रढ़ता, संकल्प, प्रयत्न, श्रम और समर्पण में कोई कमी नहीं,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जो सफलता के लिए आवश्यक हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मैंने महान लोगों के बीच ही जन्म लिया, पला-बढ़ा. अनेक क्षेत्रों के</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अनेकों महान लोगों के निकट संपर्क में आया, उनके जीवन और उसमें घटित होने</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">वाले छोटे-बड़े सभी प्रकार के घटनाक्रमों का साक्षी रहा, मात्र साक्षी भाव</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">से ही नहीं वरन भोक्ता भाव से भी और मुझे ऐसे ही अनेकों लोगों की</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सद्भावना, शुभेक्षा, आशीर्वाद और सक्रिय सहयोग भी प्राप्त है, वैचारिक भी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">और भौतिक भी. उनका अंतर-बाहर सबकुछ मेरे समक्ष प्रकट है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मैंने पाया कि उनमें किसी भी जनसामान्य की अपेक्षा कुछ भी तो विशेष नहीं,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">वही कमजोर काया, वही सीमित समय, वही सीमित साधन एवं संसाधन, वही भरी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बिषमताएं एवं विपरीतताएं, वही विरोध व प्रतिरोध, वही सुखदुख और दर्द का</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अहसास, वही संबेदनायें व भावनाएं. सबकुछ बैसा ही तो है, फिर वे महान कैसे</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">और हम सामान्य क्यों ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मैंने सोचा कि हो न हो ये, सिर्फ ये ऐसे हों, पर सभी ऐसे नहीं होते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">होंगे, सभी ऐसे कैसे हो सकते हें; महान लोग तो महान ही होते होंगे न ? बस</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इसी से प्रेरित होकर मैंने इतिहास खंगाल डाला, महापुरुषों की जीवनियाँ और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">आत्मकथाएं पढीं, पर वही “ढाक के तीन पात”; मैंने उन्हें भी बैसा ही पाया</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जैसे ये हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मैंने पाया कि सभी महान लोग, चाहे वे ऐतिहासिक हों या वर्तमान; सभी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सर्वसामान्य के सामान ही सामान्य लोग हें. सभी को भूंख-प्यास और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सर्दी-गर्मी सताती है, सभी के दिन में कुछ घंटे दिन और कुछ घंटे रात आती</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है, सभी थकते और सोते हें, दर्द में कराहते हें और प्रसन्न होकर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">खिलखिलाते हें, एक-एक चोट और खरोंच सभी को एकसा दर्द देती है और छींक और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">खांसी एकसा परेशान करती है. सबके पास शक्ति, समय, धन और साधनों की सीमाएं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें. सभी में भावनाएं हें जो उन्हें उद्वेलित करती हें और संवेदनाएं हें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जो उन्हें झिंझोड़ती हें. सभी में राग और द्वेष भी विद्यमान हें जो उनके</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विवेक को प्रभावित करते हें, सभी के कुछ, मात्र कुछ अपने और शेष सब पराये</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें जो उनमें आत्मीयता और हेयता का भाव पैदा करते हें. यही सबतो हमारे</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">साथ भी होता है, फिर हम उपलब्धि विहीन और वे उपलब्धिवान क्यों, फिर हम सब</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सामान्य कैसे और वे महान क्यों ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कभी-कभी तो ये कथित महान लोग बड़े कमजोर साबित होते हें जो किसी की छोटीसी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">पीड़ा देखकर विचलित हो जाते हें, अपने प्रति विरोध के मामूली स्वर सुनकर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अतिक्रोधित या खेद्खिन्न हो जाते हें या किसी के सामान्य से विश्वासघात</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">से बिखर जाते हें. हम जैसे सामान्य लोगों के साथ तो रोज ही, कदम-कदम पर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ऐसा होता ही रहता है पर हमें तो इससे फर्क ही नहीं पड़ता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रश्न यह है कि जब हम सब एक जैसे ही हें तो क्यों और कैसे हममें से ही</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">एक व्यक्ति महान उपलब्धियों के साथ महान बन जाता है और दूसरा जीवन के</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अंतिम पायदान पर खड़ा होता है ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">यदि हम द्रष्टिपात करें तो पायेंगे कि जो लोग महान की श्रेणी में आते हें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उनमें अमूमन निम्नलिखित गुण पाए जाते हें-</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे स्वप्न द्रष्टा होते हें – सामान्यजन जहां विचारों में दरिद्री</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">होते हें और स्वप्न देखने में कंजूस, वे बड़ी बात सोचते ही नहीं हें, उनकी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कल्पना के घोड़े दाल-रोटी, भाई-भतीजे, गली-मुहल्ले और आज-कल से आगे दौड़ते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ही नहीं. वहीं महान लोग स्वप्न द्रष्टा होते हें, वे बड़े-बड़े स्वप्न</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">देखते हें, उनका सोच महान होता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">भला जो स्वप्न ही नहीं देखेगा वह कुछ करेगा कैसे ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे दूरद्रष्टि होते हें – सामान्यजन आजका और मात्र अपने आसपास का</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विचार करता है, महान लोग चारों ही चतुष्टय (द्रव्य, क्षेत्र, काल, भाव)</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">की अपेक्षा से दूरद्रष्टि होते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> वे मात्र अपनी नहीं सोचते सबका ख्याल रखते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> वे मात्र यहाँ की नहीं सोचते हें, उनका सोच सार्वभौमिक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">होता है, उनके सोच में क्षेत्र की मर्यादा नहीं होती है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> वे मात्र आज का विचार नहीं करते वरन उनके विचार का बिषय</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अनंतकाल होता है और इसीलिये उनकी योजनायें दूरगामी हुआ करती हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> उनके प्रयोजन क्षुद्र नहीं होते, उनके लक्ष्य विशाल होते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे विचारवान होते हें – सामान्यजन सोचविचार में वक्त बिताने को वक्त</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">की बर्बादी मानता है, वह तो बस दौड़ पड़ने में, कर गुजरने में विश्वास रखता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है. महानलोग कोई भी काम करने से पहिले उसके बारे में गहराई से, हर पहलू</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">से, गुणदोषों के बारे में सम्पूर्ण विचार कर लेते, उनका सिद्दांत होता है</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कि “ पूर्व चलने से बटोही बाट की पहिचान करले” आवश्यक्ता होने पर योग्य</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">पात्रों के साथ विचारविमर्श भी करते हें, तभी आगे बढ़ते हें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे अपने विचारों में दृढ होते हें – सामान्यजन अपने विचारों में दृढ</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं रह पाता है क्योंकि उसके विचारों के पीछे चिंतन और परिक्षा का वल</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं होता है, महान लोग प्रत्येक पहलू का सम्पूर्ण चिंतन और कठोर परीक्षा</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करके ही अपने विचारों को आकार देते हें, इसलिए उनके चित्त में अपने</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">निर्णयों और विचारों के प्रति संदेह नहीं रहता है और वह अपने विचारों में</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">दृढ रहता है. विचारों में द्रढ़ता के कारण वे संदेह रहित होकर द्रढ़ता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">पूर्वक अपने लक्ष्य की और आगे बढ़ते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- उनकी द्रढ़ता प्रबुद्ध होती है, उसमें जड़ता भरी जिद नहीं होती है –</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जिद का नाम द्रढ़ता नहीं होता है, विचार रहित जड़तापूर्ण द्रढ़ता जिद कहलाती</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है और विचारपूर्ण, तर्कपूर्ण जिद का नाम ही द्रढ़ता है.महान लोग जिद्दी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं होते हें पर वे अपने विचारों में दृढ अवश्य होते हें, यही कारण है</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कि वे आत्मविश्वास पूर्वक अपने कदम आगे बढाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे साधनों की पवित्रता के प्रति सजग होते हें -</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे धैर्यवान होते हें – सामान्यजन के व्यक्तित्व में व्याप्त अधीरता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उन्हें सफल नहीं होने देती है, उनमें इन्तजार का धरी नहीं होता है, वे</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अंकुरण से पूर्व ही जमीन खोदकर बीज में हो रहे विकास को देखने का लोभ</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">संबरण नहीं कर पाते हें और इस प्रकार अंकुर नष्ट हो जाता है. महान लोग</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">धैर्यवान होते हें क्योंकि वे जानते हें कि प्रत्येक कार्य के सम्पन्न</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">होने में एक निश्चित समय तो लगता ही है, एक निश्चित समय से पूर्व अंकुरण</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">संभव ही नहीं.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे सहिष्णु होते हें – सामान्यजन सहिष्णु नहीं होते हें और इसलिए</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विभिन्न व्यक्तियों के व्यक्तित्व में व्याप्त वैविध्य के साथ सामंजस्य</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">स्थापित नहीं कर पाते हें, इसलिए वे एक ऐसी सक्षम और दक्ष टीम नहीं बना</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">पाते हें जो उन्हें उनके लक्ष्य तक पहुंचा सके. महान लोग अपने व्यक्तित्व</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">में व्याप्त सहिष्णुता के कारण अपने सहयोगियों की टीम बना लेते हें और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उनके सहयोग से अपने लक्ष्य को साधने में सफल हो जाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे साहसी होते हें – साहस के अभाव में सामान्यजन खतरों से डरकर आगे</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बढ़ते ही नहीं हें तब लक्ष्य तक कैसे पहुँच सकते हें. महान लोग संभावित</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">खतरों की गणना करके, उनसे बचाव के उपाय करते हुए ऐसे खतरे उठा लेते हें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जिन्हें वे वर्दाश्त कर सकते हें और जिनमें उनका सर्वनाश ही संभावित न</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हो. इस प्रकार वे कभी खतरों से बचकर या खतरों पर विजय प्राप्त करके अपने</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रयोजन की सिद्धी कर ही लेते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे दुस:साहस नहीं करते – अविवेकी सामान्यजन सामान्य से लाभ के लिए</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">भी अमूमन अपने आपको ऐसे खतरों में झोंक देते हें जिनमें सर्वनाश की</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">संभावना हो, जैसेकि किसी की ह्त्या जैसे अपराध कर बैठना, जिसके दंड में</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">म्रत्यु निश्चित है, ऐसे लोगों की रक्षा भाला कौन, कब तक कर सकता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">महान लोग अपनी और अपने मिशन की दीर्घायु सुनिश्चित करते हुए इस प्रकार</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">आगे बढ़ते हें जिसमें उनका अस्तित्व ही संकट में न पड जाए. स्वाधीनता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">संग्राम में अन्य क्रांतिकारियों के विपरीत महात्मा गाँधी ने शासन का घोर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विरोध और नीति पूर्वक अवहेलना करते हुए भी अपने आपको ऐसे क्र्त्यों से</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बचाए रखा जो शासन की निगाह में प्राणघातक दण्ड का पात्र हो. इस प्रकार</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अपने जीवन की रक्षा करते हुए उन्होंने अपने आन्दोलन को दीर्घजीवी बनाया.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उनके वे दीर्घकालीन प्रयास सफल हुए और अंग्रेजों को भारत छोड़ना ही पडा.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">किसी कार्य की सफलता के लिए मात्र पर्याप्त शक्ति ही आवशयक नहीं वरन एक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सुनिश्चित काल तक उस शक्ति का प्रयोग भी आवश्यक है, इसलिए अपने अभियान को</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">दीर्घजीवी बनान भी आवश्यक होता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे योग्य खतरे मोल लेते हें – “सावधानी हटी और दुर्घटना घटी” इस</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रकार खतरे तो हर कदम पर व्याप्त हें. जो लोग खतरों से डरकर अपने कदम ही</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं बढाते वे सफल कैसे होंगे ? महान लोग खतरों को भांपते हुए, उनसे बचाव</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">के उपाय करने के बाबजूद उपस्थित रही खतरों की सम्भावना को स्वीकारते हुए</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">आगे बढ़ ही जाते हें. यूं मानव ने तो अपनेआप को काफी कुछ हद तक सुरक्षित</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कर लिया है, पर ज़रा पशुओं के बारे में तो विचार कीजिये ! भोजन के लिए</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उन्हें अपने अपेक्षाकृत सुरक्षित स्थान से बाहर निकलना तो अपरिहार्य</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">(unavoidable) है और बाहर निकलने पर भोजन मिलने की संभावना के साथ स्वयं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">किसी और का भोजन बन जाने की संभावना अत्यंत प्रवल है. अब बे क्या करें ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">यदि घर में ही छुपकर बैठे रहें तो भूंखो मर जायेंगे और बाहर निकले तो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">चारों ओर खतरे ही खतरे हें, इसलिए खतरे मोल लेना और खतरों के बीच ही जीना</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तो उनकी नियति ही है. अरे ! वे अपने घर में ही कहाँ सुरक्षित हें, उनके</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">घरों में ताले तो लगते नहीं, कोई भी उनके घर में घुसकर भी उन्हें मार</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सकता है. कहा भी है न कि “मैं बौरी डूबन दरी , रही किनारे बैठ, जिन खोजा</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तीन पाइयां, गहरे पानी पैठ”</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे गल्तियाँ करने से डरते नहीं – सामान्यजन गल्तियाँ करने से डरते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें और उनसे बचने के लिए कुछ करते ही नहीं, वे यह तो भूल ही जाते हें कि</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कुछ नहीं करना तो सबसे बड़ी गल्ती है. जब कुछ करेंगे ही नहीं तो कुछ भी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">होगा कैसे ? इस प्रकार वे अपने जीवन में असफल ही बने रहते हें. महान लोग</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">गल्तियाँ करने से हिचकते तो हें पर डरते नहीं, वे गल्तियों से सीखते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अवश्य हें, वे गलतियों से बचने का प्रयास करते हें, गल्तियाँ करते भी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें, उनसे सीखते हें, उन्हें सुधारते हें और आगे बढ़ जाते हें, सफल हो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे गल्तियों से सीखते हें – सामन्य लोग गल्तियाँ दोहराते रहते हें,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">गल्तियों से सीखते नहीं. महान लोग गलतियों से सीखकर गल्ती करके चुकाई गई</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कीमत बसूल कर लेते हें . गल्तियाँ तो होंगीं ही, यह तो असंभव ही है कि</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">गल्तियाँ हों ही नहीं, तबतक, जबतक कि व्यक्ति अपने कार्य में सम्पूर्ण</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">दक्ष और सर्वज्ञ ही न हो. जो गलतियों से सीखते नहीं वे जीवनभर ठोकरें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">खाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे प्रतिबद्ध (commited) होते हें – सामान्य लोग भी कुछ न कुछ तो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करते ही हें, वे कुछ न कुछ करते तो रहते ही हें पर अपने कर्तृत्व और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कर्तव्य के प्रति प्रतिबद्ध नहीं होते. जब चाहा तब कुछ कर लिया, नहीं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">किया तो नहीं किया, कुछ हो गया तो ठीक, नहीं हुआ तो ठीक, जैसा हो गया वही</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ठीक. ऐसे लोग और उनकी उपलब्धियां महान नहीं हो सकती हें क्योंकि कोई उनके</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ऊपर निर्भर नहीं रह सकता है. महान लोग जो जिम्मेदारी स्वीकार करते हें तो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उसके प्रति प्रतिबद्ध होते हें, वे हर कीमत पर उसका निर्बाह करते हें,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">लोग उनके ऊपर निर्भर रहते हें, उनपर भरोसा करते हें इसलिए उन्हें अपने</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कर्तृत्व का प्रतिसाद मिलता है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">क्या आप खरीदारी करने के लिए ऐसी किसी दूकान पर जाना पसंद करेंगे जिसके</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बारे में भरोसा नहीं कि खुली भी हो या न भी खुली हो, यदि खुली भी हो तो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इक्षित वस्तु उपलब्ध हो या न हो, यदि मिल भी जाए तो पता नहीं वह कितना</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">दाम मागने लगे ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं न ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे निष्ठावान (sincere) होते हें – सामान्य लोग अपने कर्तव्य के</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रति ही गंभीर नहीं होते हें, उनके कार्य में कुछ न कुछ कमियाँ बनी ही</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">रहती हें और इसलिए उन्हें अपने कर्त्रत्व का उचित प्रतिसाद नहीं मिलता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है. मानलीजिये उसने कोई पकवान बनाया और उसमें नमक थोड़ा कम डाला तो मेहनत</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तो पूरी हुई, सामग्री भी पूरी लगी पर दो कौड़ी का नमक कम रह जाने से पकवान</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ही बेस्वाद रह गया, ज़रा कल्पना तो कीजिये कि नमक थोड़ा कम रहने की जगह</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">थोड़ा अधिक डल जाता तो क्या होता ? यदि नमक की जगह मिर्ची दुगुनी डल जाती</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तो क्या होता ? तबतो कोई उसे खाना तो दूर चख भी न पाता. इसप्रकार सबकुछ</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">देकर भी उस निष्ठाविहीन व्यक्ति को कुछ भी नहीं मिलता है</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">महान लोग अपने काम निष्ठा पूर्वक करते हें इसलिए वे सफल होते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे प्रयोजन सिद्धी के लिए काम करते हें किसी को दिखाने के लिए नहीं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">– “जगती वणिक व्रत्ति है रखती, उसे चाहती जिससे चखती, काम नहीं परिणाम</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">निरखती” एक ओर तो दुनियाँ कि व्रत्ति ऐसी है कि वह आपका काम या श्रम नहीं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">देखती है, आखिर उसे उससे प्रयोजन ही क्या है ? उसे तो परिणाम से प्रयोजन</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है, यदि आने कठोर श्रम किया और उनका काम नहीं हुआ तो वह उनके लिए अर्थहीन</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है. सामान्यजन इस बात को समझे बगैर मात्र अपने मालिक को दिखाने के लिए</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">काम करता है और जब मालिक न देख रहा हो तो काम बंद कर देता है. ऐसे लोग</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जीवन में उंचाइयां नहीं छूते. महान लोग साध्य की सिद्धी के लिए काम करते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें, दिखाने के लिए कुछ भी नहीं.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जो लोग दुसरे को दिखाने के लिए काम करते हें वे गुलाम वृत्ति वाले गुलाम</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मार्गी होते हें और जो स्वत:स्फूर्त प्रेरणा से काम करते हें वे</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">स्वामीभाव वाले होते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रथम प्रकार के लोग चाहे किसी की नौकरी न भी करें (ऐसे लोगों को अपने</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">यहाँ रखेगा भी कौन ?) तब भी गुलाम वृत्ति वाला होने से गुलाम ही है और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">दूसरे प्रकार का व्यक्ति भले ही किसी के लिए कार्य करता हो पर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">स्वामीव्रत्ति वाला होने से स्वामी के सामान ही सम्मान और व्यवहार पाता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे प्रगतिशील होते हें – समय के साथ सबकुछ बदलता है, तकनीक,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जीवनशैली, शिक्षा, आवश्यकताएं आदि. महान लोग समय के साथ कदम मिलाकर चलते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें, अमूमन वे समय से आगे बने रहने का प्रयास करते हें. यदि वे समय के</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">साथ न बदलें तो उनकी महानता तो कम नहीं होगी पर वे इतिहास के महान हो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जायेंगे, वर्तमान के नहीं रहेंगे.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे उदार होते हें पर अपव्ययी नहीं – न तो कंजूसी का नाम मितव्ययता</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है और न ही अपव्ययता का नाम उदारता दोनों ही बादे दोष हें, प्रगति में</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बाधक हें. महान लोग दोनों ही प्रवृत्तियों से ग्रसित नहीं होते हें, और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">वे एक संतुलित जीवन जीते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे क्षमाशील होते हें पर भूलों को अनदेखा नहीं करते – महान लोग</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">भूलों को अनदेखा नहीं करते हें वरन उनपर ध्यान देकर उन्हें दूर करने का</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">प्रयास करते हें क्योंकि भूलों को अनदेखा करना तो उन्हें संरक्षण प्रदान</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करना है. हाँ वे क्षमायाचना करने पर और भूल सुधार करने पर भूलों को माफ़</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अवश्य कर देते हें क्योंकि यदि वे ऐसा नहीं करेंगे तो बात वहीं रुक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जायेगी, वे आगे कैसे बढ़ेंगे ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे अनुशासित और अनुशासनप्रिय होते हें – जो अनुशासित है उसका</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">व्यवहार pradictable होता है, उसके बारे में हर व्यक्ति यह कल्पना कर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सकता है कि अमुक बिषय या परिस्थिति में उसका व्यवहार कैसा होगा , निर्णय</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">क्या होगा. उसकी यही pradictavility उसे विश्वसनीय बनाती है, जीवन में</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">महान काम करने के लिए हमें अधिकतम लोगों का विश्वास जीतना अत्यंत आवश्यक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे कठोर मगर सम्बेदनशील होते हें – महान लोग कठोर होते हें या यूं</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कहिये कि कठोर दिखाई देते हें क्योंकि वे कठोरता से आचारसंहिता का पालन</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करते हें. ऐसा किये बिना सफलता की कल्पना भी नहीं की जा सकती है, किन्तु</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">उनकी यह कठोरता उनकी सम्बेदनशीलता की विरोधी नहीं है. वे अत्यंत</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">संवेदनशील भी होते हें व हर व्यक्ति, घटना और परिवर्तन पर तीक्ष्ण निगाह</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">रखते हें. किसी वस्तु की समीक्षा करते वक्त वे मानवीयता के पहलू की</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अनदेखी नहीं करते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे समय का सदुपयोग करते हें - सभी के पास दिन में २४ घंटे ही होते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें, किसी के पास न तो एक मिनिट कम और न ही इक मिनिट अधिक और यह बात तो</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तय है कि २४ घंटों में वे २४ घंटे बीत ही जाने हें, कोई उन्हें सहेजकर रख</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं सकता है कि फिर कभी जरूरत पड़ने पर काम आयेंगे. अब यह हम पर निर्भर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करता है कि वे २४ घंटे हम किस प्रकार व्यतीत करते हें, व्यसनों में पड़कर</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">या सोकर बर्बाद कर देते हें या अपने लक्ष्य की ओर आगे बढ़ते हें. महान लोग</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अपने समय का सम्पूर्ण उपयोग करते हें, वे यह जानते हें कि किस कार्य को</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कितना समय दिया जाए.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे सही समय पर योग्य कार्य करते हें – सामान्य लोग बिना देशकाल का</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विचार किये कभी भी, कहीं भी, कुछ भी काम प्रारम्भ कर देते हें, इस तरह</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">देश-काल के विपरीत होने उन्हें उनके कार्य में वांक्षित सफलता नहीं मिलती</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">है, महान लोग समय को पहिचानते हें, सही वक्त पर योग्य कार्य करते हें,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">अपने समय का सम्पूर्ण और सही उपयोग करते हें और उचित समय पर योग्य विधि</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">से सही दिशा में किये गए प्रयत्न तो फलदायी होते ही हें. जैसेकि योग्य</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ऋतु में, योग्य भूमि पर, सही विधि से खेती करने पर योग्यतम और अधिकतम</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">फलों की प्राप्ति होती है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे छोटी-छोटी बातों में वक्त बर्बाद नहीं करते – जहां एक और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">सामान्यजन छोटी-छोटी बातों में ही उलझा रहता है वहीं महान लोग प्रयोजनभूत</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मामलों में ख्याल तो छोटी से छोटी बात का भी रखते हें, उस छोटी से छोटी</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">बात को भी अनदेखा नहीं करते जो सफलता के लिए आवश्यक हो, पर छोटी बातों</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">में उलझते नहीं, उलझे नहीं रहते, उन्हें सुलझाकर आगे बढ़ जाते हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">- वे समय के पाबंद होते हें – कहते हें कि “ जो समय की कद्र करता है ,</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">समय उसकी कद्र करता है “ </span><span class="il" style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">स्वाभाविक</span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> ही ही कि जो समय की परवाह न करे समय</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कैसे उसकी परवाह करेगा. सामान्य लोग समय की इस तासीर को नहीं पहिचानते</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">हें इसलिए बे नाचीज ही बने रहते हें. जो समय का पाबंद नहीं वह बहुत कुछ</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ही नहीं, अधिकतम मौकों पर सबकुछ खो देता है. यदि आप ट्रेन छूट जाने के एक</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">मिनिट, सिर्फ एक मिनिट बाद पहुँचते हें तो आप कितना खोएंगे ? सिर्फ कुछ</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">ही ?</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">नहीं आप सब कुछ खो देते हें क्योंकि आपका लक्ष्य था उस ट्रेन में यात्रा</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करना और अब आप उसमें यात्रा नहीं कर पायेंगे.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">कोई जादू नहीं, कोई भी कार्य अपने तरीके से ही होता है, उसमें निर्धारित</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">समय और शक्ति लगती ही है, उसमें सफलता या असफलता की संभावनाएं बनी ही</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">रहती हें.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इस नियम का कोई भी अपवाद नहीं है.</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">जिन लोगों को कहीं चमत्कार</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">वे लोग जिनकी उपलब्धियाँ महान हैं, सामान्यजन ही होते हैं और सफलता और</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">असफलता की समस्त खुली सम्भावनाओं के बीच, बड़ी सूझबूझ के साथ कठोर श्रम</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">करते हैं, </span><span class="il" style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">स्वाभाविक</span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"> ही है कि उनकी उपलब्धियाँ महान हों और लोग उन्हें</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">चमत्कारी पुरुष मान बैठें और फिर उनसे अपने-अपने पक्ष में चमत्कारों की</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">आशा करने लगें, पर उन्हें निराशा ही हाथ लगती है क्योंकि चमत्कार या जादू</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">तो सिर्फ एक ही है और वह है सुनिश्चित लक्ष्य, उत्तम कार्य योजना, पक्का</span><br style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;" /><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">इरादा और कड़ी मेहनत और इन सबके साथ जोखम उठाने की तैयारी.</span></span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-21639367527668315232016-06-17T22:52:00.000-07:002016-06-18T03:07:42.602-07:00स्वर्णजयन्ती गीत : लो स्वर्णजयन्ती बर्ष आगया ज्ञानतीर्थ जिनधाम का<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i style="background-color: white; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.8px;"><b><span style="color: orange;"><span style="font-size: medium;">टोडरमल स्मारक भवन <span class="il">का</span></span><span style="font-size: x-large;">स्वर्णजयन्ती गीत</span><br style="font-size: 12.8px;" />- परमात्म प्र<span class="il">का</span>श भारिल्ल<br style="font-size: 12.8px;" /><br style="font-size: 12.8px;" /><span style="font-size: medium;">लो स्वर्णजयन्ती बर्ष आगया <span class="il">ज्ञान</span><span class="il">तीर्थ</span> <span class="il">जिनधाम</span> <span class="il">का</span><br />जिसने जग में अलख जगाया वीतरागवि<span class="il">ज्ञान</span> <span class="il">का</span><br />वास यहां भावी सिद्धों <span class="il">का</span> ध्यान हो आतमराम <span class="il">का</span><br />वीरकुन्द वा टोडरमल गुरुदेव कहान महान <span class="il">का</span><br /><br />वीतरागता के पूजक हम हें वीतराग के अनुगामी<br />दिव्यध्वनि के अनुरागी जो तीन लोक में कल्याणी<br />वीतराग जिनदेव गुरु <span class="il">का</span> मार्ग कभी न भुलायेंगे<br />वीतराग के शिवा कहीं हम मस्तक नहीं झु<span class="il">का</span>एँगे<br /><br />मशाल ये हमने थमी है गुरुदेव से आतम <span class="il">ज्ञान</span> की </span></span></b></i><br />
<div style="background-color: white; font-family: arial, sans-serif; font-size: 12.8px;">
<i><b><span style="color: orange; font-size: medium;">कोई किसी<span class="il">का</span> नहींहै कर्ता शक्तिअमित गुणखानकी</span></b></i><br />
<div>
<span style="color: orange;"><i><b><span style="font-size: medium;">कण स्वतंत्र क्रमबद्ध परिणमन येथी सीख कहानकी<br />यही ज्योतिअब सदा जलेगी हमें शपथ भगवान की<br /><br />एक ध्येय है एक लक्ष्य बस <span class="il">ज्ञान</span>के दीप जलाएंगे<br />भगवन बनने <span class="il">का</span> मारग है ये सबको यह बतलायेंगे<br />बिषयभोग में नहीं रमेंगे नहीं किसीको उलझाएंगे<br />हमतो नित बस देवगुरू के आतम के गुण गाएंगे<br /><br />एक यही संकल्प हमारा स्वाध्याय वा तत्वप्रचार<br />पहुंचादेंगे जिनवाणीको अखिलविश्व के हर घरद्धार<br />जिनमंदिर हों गाँव-गाँव में गलीमुहल्ले पठ्शाला<br />हर व्यक्तिको सहज सुलभ हो यह शिक्षा देनेवाला</span></b></i></span><br />
<span style="color: orange;"><i><b><span style="font-size: medium;"><br /></span></b></i><i><b><span style="font-size: medium;">नहीं किसीको लक्ष्यकरेंगे या </span></b></i><i><b><span style="font-size: medium;">नहीं किसीसे उलझेंगे<br />जो भी हमसे सहमत होगा उसको हम अपनालेंगे<br />वैरविरोध किसीसे करना यह मुमुक्षु <span class="il">का</span> <span class="il">का</span>म नहीं<br />वीतराग के हमहैं उपासक राग-द्वेष <span class="il">का</span> नाम नहीं<br /><br />सर्वसमाजमें रहे एकता सब स्वतंत्र निजचिंतनमें<br />राग द्धेष ना वैमनस्य हो यहां किसी के भी मन में<br />यह वीतराग<span class="il">का</span> मारग तो भई सारे जगसे न्यारा है<br />यह मुक्ति <span class="il">का</span> मार्ग हमें तो प्राणों से भी प्यारा है<br /><br />नहीं रुकेंगे नहीं झुकेंगे ये ध्वजा नहीं गिरने देंगे<br />शिद्धशिला की ओर बढ़ेंगे व साथ सभी को ले लेंगे<br />नहीं पड़ाव यह नितप्रवाह है कभी नहीं </span></b></i><i><b><span style="font-size: medium;">रुक</span></b></i><i><b><span style="font-size: medium;">पायेगा</span></b></i></span></div>
<div>
<i><b><span style="color: orange; font-size: medium;">स्वर्णजयंती आज मनाते यह अनन्ततक जाएगा </span></b></i></div>
</div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-55967310362801258712015-12-01T18:20:00.005-08:002023-03-15T19:34:38.189-07:00अरे जो जिस भाव आता है वह उसी भाव चला भी जाता है.<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur,wednesday, 2 dec. 2015, 7.37 am<br />
<br />
<span style="font-size: x-large;">अरे जो जिस भाव आता है वह उसी भाव चला भी जाता है.</span><br />
-परमात्म प्रकाश भारिल्ल<span style="font-size: x-large;"> </span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">एक राजा का राज्य छिन गया, दूसरे राजा ने उसपर आक्रमण करके उसे हरा दिया, तो वह विलाप करता है. इसे अन्याय कहता है, अपनी स्वतंत्रता और अधिकारों का हनन बतलाता है.</span><br />
<span style="font-size: large;">क्या उसका यह विलाप सही है?</span><br />
<span style="font-size: large;">क्या सचमुच उसके साथ अन्याय हुआ है?</span><br />
<span style="font-size: large;">यदि इसका नाम अन्याय है तो उसे क्या कहेंगे जब उसने या उसके पुरखों ने किसी दुसरे राजा से यह राज्य छीना था?</span><br />
<span style="font-size: large;">क्या तब भी यह अन्याय नहीं था?</span><br />
<span style="font-size: large;">अरे जो जिस भाव आता है वह उसी भाव चला भी जाता है.</span><br />
<span style="font-size: large;">जो जमीन जायजाद हम दौलत देकर खरीदते हें वह दौलत लेकर बिक जाती है, चली जाती है और जो सत्ता हम जनसमर्थन के वल पर हासिल करते हें वह जनसमर्थन खोने पर चली जाती है.</span><br />
<span style="font-size: large;">जो असीमित जमीन तूने किसी से वलपूर्वक छीनी है वह उसी प्रक्रिया से चली भी जाती है और जमीन का जो छोटा सा टुकडा तूने पैसे देकर खरीदा है वह पैसों से ही बिक जाता है.</span><br />
<span style="font-size: large;">अपनी शक्ति के वल पर हासिल किये गए अधिकार व संपदा शक्ति क्षीण होने पर कैसे टिक सकती है? </span></div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-20057943273650810712015-11-08T14:36:00.000-08:002015-11-08T15:11:00.426-08:00हम महामूर्ख हें या महाधूर्त? हम महाअज्ञानी हें या महामक्कार? हम महाभोले हें या महाधोखेबाज? हम महाजड़ हें या महाझूंठे?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
jaipur, monday, 8th naov.2015, 3.07 am<br />
<br />
<br />
<i style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;">विहार चुनाव परिणामों और उनकी भविष्यवाणियों के सन्दर्भ में एक विवेचन </i><br />
<i style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial, sans-serif;"><br /></i>
<br />
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 24pt;">हम महामूर्ख हें या
महाधूर्त</span></i><i><span style="font-size: 24pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 24pt;">हम
महाअज्ञानी हें या महामक्कार</span></i><i><span style="font-size: 24pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 24pt;">हम महाभोले हें या महाधोखेबाज</span></i><i><span style="font-size: 24pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 24pt;">हम महाजड़
हें या महाझूंठे</span></i><i><span style="font-size: 24pt;">?</span></i><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<i><span style="font-size: 24pt;"><br /></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span style="font-size: 13.5pt;">- </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 13.5pt;">परमात्म
प्रकाश भारिल्ल</span></i><i><span style="font-size: 24pt;"> </span></i><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: 13.5pt;"><br /></span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZSG5Xvq95mIkDAAgNssIc7aeR_MTdkIa_niiVzDMD-uqFN4U51McqoYjR_RQK5fdUqEnhL2mOerrWwJpYy0PVLLWZAN0OOKFk7L4Meps5GgaabhOQY68MjR8PWJQBdwBxP7Ii_lLBwUo/s1600/Important-faces-in-Bihars-upcoming-Legislative-election-719x410.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="363" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZSG5Xvq95mIkDAAgNssIc7aeR_MTdkIa_niiVzDMD-uqFN4U51McqoYjR_RQK5fdUqEnhL2mOerrWwJpYy0PVLLWZAN0OOKFk7L4Meps5GgaabhOQY68MjR8PWJQBdwBxP7Ii_lLBwUo/s640/Important-faces-in-Bihars-upcoming-Legislative-election-719x410.jpg" width="640" /></a></div>
<span style="font-size: 13.5pt;"><br /></span>
<br />
<span style="font-size: 13.5pt;"><br /></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><br /></span></i>
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><br /></span></i>
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><br /></span></i>
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">बात विहार के चुनाबों की चल रही है.</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">दो महिने से ये सभी महानलोग बस एकही राग अलापते रहे कि – </span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">“<b>टक्कर कांटे की है, मुकावला बराबरी का है, कह नहीं सकते कि कौन जीतेगा- कौन हारेगा, यह भी हो सकता है वह भी हो सकता है.”</b></span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">अरे! अब यहतो कौन नहीं जानता है कि या तो यह होगा या वह होगा. मात्र इसके लिए आप जैसे इतने बुद्धिमान लोगों को कष्ट करने की क्या जरूरत थी?</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">आखिर हुआ क्या?</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>"3:1" !!!</b></span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>एक तरफ 3 तो दूसरी तरफ 1?</b></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">अरे! <b>जिन्हें 3 और 1 का फर्क समझ नहीं आता वे देश के मार्गदर्शक बने बैठे हें! वे देश को दिशा देने का दम्भ पालते हें!</b></span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">क्या अब भी कोई ग्लानी है इनके ह्रदय में?</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">क्या अबभी इनका दम्भ चूर्ण हुआ है?</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">क्या देश का भाग्य अबभी इन्हीं लोगों के मजबूत हाथों में रहेगा?</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>भला करे भगवान्! </b></span></i></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">आज निर्णय तो करना होगा</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">आजसे
अच्छा अवसर फिर कब आयेगा</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">?</span></i><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">एक बात तो तय है कि हम हें तो महान</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">हम कोई
साधारण लोग तो हें नहीं. अब देखना यह है कि हम महामूर्ख हें या महाधूर्त</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">हम
महाअज्ञानी हें या महामक्कार</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">हम महाभोले हें या महाधोखेबाज</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">? </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">हम महाजड़
हें या महाझूंठे</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">?<o:p></o:p></span></i></b></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">हम स्वयं धोखा खागए या दुनिया को धोखा देते रहे? </span></i><i><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></i></b></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>आज तय तो करना होगा न!</b><o:p></o:p></span></i></div>
<div style="margin-bottom: .0001pt; margin: 0cm;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">आज मैं इस इस सार्वजनिक
प्लेटफोर्म पर खुलेआम इतनी कठोर बात इसलिए कर रहा हूँ कि जो कुछ हुआ है खुलेआम हुआ
है</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">छुप- छुपाकर
नहीं. सारे देश के साथ हुआ है</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">अकेले मेरे साथ नहीं. महान लोगों द्वारा किया गया
है</span></i><i><span style="font-size: 18pt;">, </span></i><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;">किसी
साधारण व्यक्ति द्वारा नहीं.</span></i><i><span style="font-size: 18pt;"> </span></i><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
</div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>चाहे वे महान नेता हों या महान पत्रकार, जिनके हाथों में देश को चलाने
(चराने) की बागडोर है वे नेता और जिनके हाथ में देश को जगाने (जागरूक रखने
का भ्रम पैदा करने की) जिम्मेबारी है वे पत्रकार.</b></span></i><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "mangal" , serif;"><span style="font-size: 24px;"><b><i>क्या यही लोग हमारे भाग्यविधाता बने रहेंगे? </i></b></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "mangal" , serif;"><span style="font-size: 24px;"><b><i>क्या यही है हमारी नियति?</i></b></span></span><br />
<span style="font-family: "mangal" , serif;"><span style="font-size: 24px;"><b><i>क्या हमें अबभी किसी से कोई शिकवा नहीं?</i></b></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-family: "mangal" , serif;"><span style="font-size: 24px;"><b><i>हम जैसा "वेचारा" और कौन होगा?</i></b></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt;"><b>(सामान्यत: मैं राजनैतिक टिप्पणियाँ करना पसंद नहीं करता हूँ)</b></span></i></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-59373230447046709082015-11-08T06:33:00.003-08:002015-11-08T06:33:58.447-08:00सल्लेखना : वर्तमान परिपेक्ष्य<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666;"><span style="font-size: x-large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt; line-height: 27.6px;">सल्लेखना</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 18pt; line-height: 27.6px;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt; line-height: 27.6px;">:</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-size: 18pt; line-height: 27.6px;"> </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt; line-height: 27.6px;">वर्तमान परिपेक्ष्य</span></i></b></span><b><i><span lang="EN-US" style="font-size: 18pt; line-height: 27.6px;"></span></i></b></span><br />
<span style="font-size: x-large;"><b><i><span lang="HI" style="color: #666666; font-family: "mangal" , serif; font-size: 18pt; line-height: 27.6px;"><br /></span></i></b></span></div>
<span style="color: #666666;"><span lang="EN-US" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 10pt; line-height: 15.3333px;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;"> </span></span><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 10pt; line-height: 15.3333px;">परमात्म प्रकाश भारिल्ल</span></i></b><b><i><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; line-height: 15.3333px;"></span></i></b></span><br />
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">तथ्यों की नासमझी या गैरसमझ किस प्रकार दुष्परिणामों के रूप में प्रतिफलित हो सकती है इस बात का ज्वलंत उदाहरण है सल्लेखना (संथारा) के सम्बन्ध में आया राजस्थान हाईकोर्ट का निर्णय.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">किस प्रकार अनजाने ही एक पवित्रतम वस्तु को एक घ्रणित नाम दिया जा सकता है, उक्त निर्णय इस तथ्य का जीताजागता उदाहरण है.</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">“सल्लेखना” या “संथारा” जोकि एक आदर्शतम जीवनशैली है, उसे किस प्रकार आत्महत्या का प्रयास समझलिया व घोषित करदिया गया है यह निश्चय ही दुर्भाग्यपूर्ण है.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">दुर्भाग्यपूर्ण तथ्य तो यह है कि माननीय न्यायालय ने तो सल्लेखना को म्रत्यु से जोड़कर देखा ही है पर हम जैन लोग भी इस मामले में पीछे नहीं हें, सल्लेखना का वास्तविक अर्थ समझे बिना हममें से भी अधिकतम लोग भी यही मानते हें कि सल्लेखना साधुओं द्वारा मात्र मृत्यु के स्वयंवर की प्रक्रिया का नाम है.</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">आज जब इस चर्चा ने जोर पकड़ ही लिया है तब निश्चित ही मात्र अन्यत्र ही नहीं वरन जैनसमाज में भी इस बिषय पर गहन उहापोह होही रहा है. इस बिषय पर अनेकों पुस्तकें, समीक्षापूर्ण लेख और अनेक विद्वानों के अभिमत भी सामने आरहे हें.</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखना का आशय, सच्चास्वरूप व प्रक्रिया क्या है; इन तथ्यों पर प्रकाश डालती हुई <b>डा. हुकमचंद भारिल्ल की एक नवीनतम कृति- “आगम के आलोक में : समाधिमरण या सल्लेखना“</b> भी सामने आई है जिसमें शास्त्रों के प्रमाणों और युक्तियों द्वारा इस तथ्य को स्थापित किया गया है कि <b>सल्लेखना मात्र मृत्यु के वरण की प्रक्रिया नहीं वरन एक सम्पूर्ण, त्रुटिहीन, आदर्श जीवनशैली है और चूंकि मृत्यु भी जीवन का एक अभिन्न अंग है इसलिए स्वयंआगत म्रत्यु की गरिमामयढंग से सहज स्वीकृति ही सल्लेखना की प्रक्रिया की पराकाष्ठा है.</b></span><b><span lang="EN-US"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जीवनकाल में चलने वाली सल्लेखना की साधना का समापन भी</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> (जीवन की प्रत्येक अन्य गतिविधियों की ही तरह) <b>वर्तमान जीवन के अंत के साथ ही होजाता है.</b></span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">नियमितरूप से चलने वाली अन्य गतिविधियों की ही तरह <b>जीवन के नित्यक्रम में चली सल्लेखनापूर्ण जीवन की लम्बे समय की साधना की ओर तो किसी का ध्यान जाता नहीं</b>, पर सामान्यजन की म्रत्यु से प्रथक दिखने वाली <b>सल्लेखनायुक्त यह क्रंदन और शोक से मुक्त गरिमामय म्रत्यु</b> सभी को न सिर्फ विस्मित करती है वरन सभी का ध्यान भी आकर्षित करती है. <b>बस इसीलिये सल्लेखना की प्रक्रिया में भी जीवनभर की साधना तो गौण होगई और मात्र म्रत्यु ही सभी की नजरों में चढ़ गई.</b></span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इस तरह सल्लेखनापूर्ण म्रत्यु को जन-जन के बीच चर्चा का बिषय बना देने के पीछे स्वयं हम लोगों का योगदान भी कम नहीं है जिन्होंने नितांत व्यक्तिगत इस साधना को बढ़ा-चढ़ाकर प्रचारित किया. अन्यथा यह तो वह क्रिया है कि - “ज्यों निधी पाकर निज वतन में गुप्त रह जन भोगते----“</span><span lang="EN-US">.</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">साधना तो एकांत में की जाती है, वह भी गुप्त रहकर, भला साधक और साधना को प्रचार से क्या वास्ता?</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जिस प्रकार वस्तुत: तो श्रृंगार स्वयं अपने लिए और अपने जीवनसाथी के लिए किया जाता है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">जो अन्यों के लिए सजे-संवरे उसे तो कुछ और ही कहा/समझा जाता है.</span></span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">कहीं तू भी प्रदर्शन के लिए ही तो त्याग/तपस्या नहीं कर रहा है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि ऐसा है तो ज़रा विचार कर कि तू किस श्रेणी में आता है</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">ज़रा परख तो कर</span>, <span lang="HI">कहीं ऐसा तो नहीं है न कि पीतल के ऊपर सोने का पानी चढ़ाहुआ हो!</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जो वैभव सम्पन्न होते हें वे ठोस सोने की आभूषण पहिनकर आत्ममुग्ध होते हें</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">और मात्र झूठे वैभव प्रदर्शन की चाहत रखने वाले दरिद्री पीतल पर सोने का पानी चढ़ाकर अपने वैभवशाली होने के झूंठे प्रदर्शन का प्रयास (अपनी द्ररिद्रता का प्रदर्शन) करते हें</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">हम यदि रत्नव्यवसायी हें तो क्या स्वयं के उपयोग/उपभोग के आभूषण भी बेच डालते हें</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">कोई अपने हाथकी रोटी (स्वयं का भोजन) तो नहीं बेचखाता है न</span>?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">तब धर्म में यह सब क्यों</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">धर्म तो नितांत व्यक्तिगत निधि है न</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">उसमें तो परिजन भी भागीदार नहीं हें न</span>? <span lang="HI">तब उसकी मार्केटिंग क्यों</span>?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखनाधारी के लिए तो प्रदर्शन और प्रचार के मायने ही क्या हें</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">तू जिस नाम का ढिंढोरा पीटता है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">जिस देह का फोटो छपाता है</span>, <span lang="HI">वह</span> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">(सल्लेखनारत व्यक्ति)</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;"> <span lang="HI">तो उस नाम और देह को छोड़कर ही जारहा है</span>, <span lang="HI">यह सारा प्रदर्शन उसके लिए तो हो नहीं सकता है</span>, <span lang="HI">इस अवसर पर उसे तो इस सबकी आवश्यक्ता है नहीं.</span></span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">कहीं यह सब हम परिजनों की प्रसिद्धी के लिए तो नहीं </span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">कभी-कभी हम स्वयं ही अपने स्वयं के छुपे हुए अभिप्राय (</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">hidden intentions) <span lang="HI">को ही नहीं पहिचान पाते हें.</span></span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">आत्मशान्ति और आत्मकल्याण का उपाय मात्र आत्मनिरीक्षण है अन्य कुछ नहीं.</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सरकार, न्यायालय और समाज के लिए भी यह गंभीर चिंतन का बिषय है कि आखिर वह इस व्यवस्था को लागू किस तरह करेगी? हमारे सम्पूर्ण जीवन के दौरान नित्यक्रम में अनेक ऐसी क्रियाएं होती हें जिनमें हम अपने जीवन को खतरे में डालते हें, तो क्या उन्हें भी आत्महत्या के प्रयास का नाम दिया जायेगा?</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या किन्हीं भी संयोगों में एक या अधिकदिन भोजन न करने</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"> (</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">उपवास) को आत्महत्या के प्रयास का नाम देकर पुलिस द्वारा प्रताड़ित नहीं किया जाएगा?</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">स्वाभाविक मृत्यु की ओर अग्रसर उस साधक को</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">जिसे न तो म्रत्यु का भय हो और न ही जीवन का लोभ</span>, <span lang="HI">जिसे न तो जीवन से विरक्ति हो गई हो और न ही जो मृत्यु के लिये आतुर व लालायित हो</span>, <span lang="HI">अपनी भूमिका की मर्यादा में रहकर प्रतिकार (जीवित रहने का उपाय) संभव न होने (अतिचार रहित चिकत्सा संभव न रहने पर) की स्थिति में या जब जीवन का पोषण करने वाला अन्न ही जीवन का शोषण करने लगे अर्थात भोजन का ग्रहण और पाचन स्वाभाविक रूप से स्वत: ही बंद हो जाए तो</span>, <span lang="HI">अहार का त्याग करदेने/होजाने को और स्वाभाविक रूप से होरही म्रत्यु को सहज भाव से ज्ञाता-द्रष्टा रहकर स्वीकार करने को सल्लेखना या समाधिमरण कहते हें.</span></span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इस प्रकार हम देखते हें कि समाधिमरण मौत की प्रक्रिया नहीं है वरन म्रत्यु से पूर्व सात्विक, गरिमामय, उत्कृष्टतम जीवनशैली है.</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> <b>यह तो जीवन में होने वाली एक लम्बी प्रक्रिया है जो म्रत्यु के साथ पूर्णता को प्राप्त होती है पर म्रत्यु तो इस प्रक्रिया में घटित होने वाली मात्र एक समय की घटना है, फिर उसमें हमारा कर्त्रत्व ही क्या है?</b></span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यहतो <b>समाधिमरण नाम में मरण शब्द का प्रयोग है जो कि भ्रम उत्पन्न करता है</b>.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">उदाहरण के लिए यदि हम कहें कि – “वह १० दिन से अस्पताल में मृत्यु से संघर्ष कर रहा है”</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">तो क्या यह वाक्य सही है?</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">नहीं!</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्योंकि <b>अभी म्रत्यु है ही कहाँ कि उससे संघर्ष किया जाए?</b> म्रत्यु तो अभी आयी ही नहीं है.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">अभी तो वह जीवन जीरहा है, अपनी सम्पूर्ण जिजीबिषा के साथ.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इस प्रक्रिया के साथ मौत को जोड़ना ही गलत है.</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">म्रत्यु होते ही तो यह जीवन समाप्त होजाता है तब उसमें करने को बचता ही क्या है? जो भी करना है वह तो जीवन के दौरान, जीवन के लिए ही है.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">समाधिमरण या सल्लेखना न तो म्रत्यु को आमंत्रण है और न ही जीवन के प्रति व्यामोह</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखना तो साधक की भूमिका के अनुरूप वीतरागी वृत्ति है</span></b><span dir="RTL"></span><b><span dir="RTL" lang="AR-SA" style="font-family: "mangal" , serif;"><span dir="RTL"></span>.</span></b><b><span lang="EN-US" style="font-family: "mangal" , serif;"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखना साधककी म्रत्युपर (मौत के खौफ पर एवं जीवन के लोभ पर) विजय है</span></i></b><b><i><span lang="EN-US">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यह मौत की लालसा नहीं.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">अरे! मृत्यु के महाखौफ में </span></i></b><b><i><span lang="EN-US">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मरते-मरते जीवन बीता</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">अहो! कोई पल इस जीवन का</span></i></b><b><i><span lang="EN-US">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इसके भयसे नहीं था रीता</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">एक समय की इस म्रत्युने</span></i></b><b><i><span lang="EN-US">,</span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">लीललिया जीवन का छिन-छीन</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मुक्त हुआ मैं</span></b><b><span lang="EN-US">,</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">छोड़ चला जग</span></b><b><span lang="EN-US">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">है आज मौत का अंतिमदिन</span></b><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सामान्यजन म्रत्यु के भय से भयाक्रांत मरमरकर जीवन जीते हें</span><span lang="EN-US">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यहाँतक कि उनमें से कई अभागे तो मौत के खौफ से आक्रांत होकर</span><span lang="EN-US">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">आत्मघात तक कर बैठते हें.</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="EN-US">“</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जीवन और म्रत्यु</span></b><b><span lang="EN-US">” </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">के स्वरूप से परिचित ज्ञानीसाधक उनके यथार्थ को स्वीकार कर जीवन की लालसा और म्रत्यु के भय से रहित जो अनुशासित</span></b><b><span lang="EN-US">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सौम्य</span></b><b><span lang="EN-US">,</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> सदाचारी</span></b><b><span lang="EN-US">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सात्<wbr></wbr>विक</span></b><b><span lang="EN-US">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">स्वाध्यायी साधक का शांत व संयमित जीवन जीते हें व आयु पूर्ण होनेपर सहज ही स्वाभाविक म्रत्यु को प्राप्त होते हें</span></b><span lang="EN-US">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">वे धन्य हें.</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यही सल्लेखना है.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखना न तो जीवन का लोभ है और न ही</span></i></b><b><i><span lang="EN-US">, </span></i></b><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मौत का भय या म्रत्यु को आमंत्रण.</span></i></b><b><i><span lang="EN-US"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जन्म पाना</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जीवित रहना और म्रत्यु हमारे हाथ में नहीं. <b>हम मात्र व्यामोह करते हें व उस व्यामोह का त्याग हम कर सकते हें</b></span><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">बस उसी व्यामोह के भाव के अभाव का नाम ही सल्लेखना है</span></b><span dir="RTL"></span><b><span dir="RTL" lang="AR-SA" style="font-family: "mangal" , serif;"><span dir="RTL"></span>.</span></b><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यह सर्वोत्कृष्ट धर्म है.</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यह तो जीवन की कला है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">म्रत्यु को आमंत्रण नहीं.</span></span></b><b><span style="font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सल्लेखना व्यामोह का अभाव है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">भय का अभाव है</span>, <span lang="HI">चाहत का</span> <span lang="HI">अभाव है</span>, <span lang="HI">म्रत्यु की चाहत नहीं.</span></span></b><b><span style="font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यह अनागत को आमंत्रण नहीं</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">आगत का स्वागत है.</span></span></b><b><span style="font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यह ऐसी व्रत्ति का नाम है कि </span><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">– “<span lang="HI">चाहे लाखों बर्षों तक जीवूं या</span> <span lang="HI">म्रत्यु आज ही आजाबे</span>” </span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">अरे! दुनिया के <b>सभी प्राणी तो हर कीमत पर जीवित रहना चाहते हें और मृत्यु से डरते हें</b></span><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">पर जिसे जीवन का ही मोह न रहा उसे भला म्रत्यु से मोह कैसे होगा</span>, <span lang="HI">म्रत्यु की आकांक्षा कैसे होगी</span>?</span></b><b><span style="font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">लोग सल्लेखना के बिना जीते भी है और सल्लेखनाविहीन मौत भी होती ही है</span><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">पर न तो जीवन सल्लेखना का विरोधी है और न ही सल्लेखना मृत्यु का नाम है.</span></span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सल्लेखना तो इक्षाओं के परिसीमन का नाम है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">मोह की मन्दता के फलस्वरूप संयोगों के प्रति ग्रद्ध्ता की मन्दता का नाम सल्लेखना है.</span></span></b><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सल्लेखना व्रतधारी को न तो जीवन के प्रति मोह ही होता है और न ही म्रत्यु की आकांक्षा या म्रत्यु का आग्रह.</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उत्कृष्टतम जीवनशैली सल्लेखना को मात्र म्रत्यु से जोड़कर देखना और आत्महत्या करार देना तेरी बुद्धी का दिवालियापन नहीं तो और क्या है</span><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">?</span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यदि धर्मभावना से परिपूर्ण अत्यंत शांत-विवेकी साधक की योग्य गुरु के सानिध्य में सल्लेखनापूर्ण साधना को आत्महत्या करार दिया जाता है तो क्या निम्नलिखित बातों पर भी इसी प्रकार का प्रश्नचिन्ह नहीं लगाया जा सकता है?</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उक्त स्थिति में क्या सरकार, समाज और परिजन, अस्पताल और डाक्टर सभी हत्यारों, ह्त्या के षड्यंत्र, प्रयास, उकसाने के या गैर इरादतन ह्त्या के या आत्महत्या के लिए मजबूर करने, प्रेरित करने उकसाने और सहयोग करने के अपराध के दोषी करार नहीं दे दिए जायेंगे?</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उदाहरण के लिए –</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">क्या उन सैनिकों</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">पुलिसवालों और दमकल</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">कर्मचारियों को आत्महत्या के प्रयास का दोषी और</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उन्हें नियुक्त करने वाली सरकार को आत्महत्या के लिए</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उकसाने का/ह्त्या या गैरइरादतन ह्त्या का दोषी नहीं</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">माना जाना चाहिए जो देश व नागरिकों की रक्षा के</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">लिए अपने प्राणों की बाजी लगा देते हें; यह जानते हुए</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"> </span><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">भी कि उनके जीवन को खतरा है.</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">क्या उनके</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">परिजन भी उन्हें आत्महत्या के लिए उकसाने के दोषी</span></b><span dir="RTL"></span><span dir="RTL" lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"><span dir="RTL"></span> </span><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">नहीं होंगे जिन्होंने उन्हें वह कार्य करने से रोका नहीं?</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 5pt 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यदि देश के लिए प्राणों की आहूति "लेने और देने" वाले लाखों देशभक्त सेनानियों के वलिदान का महिमामंडन</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"> </span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;">“</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">शहादत</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;">” </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">बतलाकर किया जाता है तो सल्लेखनापूर्वक जीने और सल्लेखनापूर्वक ही वीतराग परिणामों के साथ देहत्याग होजाने की प्रक्रिया को आत्मघात जैसा अधम नाम कैसे दिया जासकता है</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;">?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 5pt 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या माननीय न्यायालय के यही तर्क सभी लोगों</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">परम्पराओं और</span> <span lang="HI">धर्मों</span> <span lang="HI">पर सामान रूप से लागू किये जायेंगे</span>?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या अलिखित क़ानून क़ानून नहीं होता है</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">क्या परम्परा से देश और समाज नहीं चलता है</span>? <span lang="HI">हमारे देश में जो कुछ भी चल रहा है</span>, <span lang="HI">क्या वह सबकुछ हमारी क़ानून की किताबों में लिखा है</span>?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या सभी धर्म और धार्मिक आस्थाओं की समीक्षा सरकार</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">संसद</span>, <span lang="HI">क़ानून और न्यायालय ने की है/उन्हें प्रमाणित ओर कन्फर्म किया है</span>?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि नहीं तो क्या अब करेगी</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि नहीं तो फिर जैनधर्म ही क्यों</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">सल्लेखना ही क्यों</span>?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्यों नहीं अन्य धर्मों/साम्प्रदायों की वे सब मान्यतायें</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">परम्पराएं और गतिविधियाँ गैर कानूनी घोषित करदी जाएँ और उनके संचालन के लिए सरकार और समाज को अपराधी घोषित करके दण्डित किया जाए, जो मानवता की श्रेणी में नहीं आती हें और किसी न किसी रूप में सविधान और क़ानून का उलंघन करती हें.</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या ऐसा किया जा सकता है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">? <span lang="HI">क्या ऐसा किया जाएगा</span>?</span></b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">ऐसा करने से पहिले ज़रा विचार तो किया होता कि इस देश और इस संसार में किस प्रकार एक समुदाय के लोग किस प्रकार हजारों साल पूर्व घटित एक दुर्भाग्यपूर्ण घटना का मातम मनाते हुए नगरों के बाजारों में खुलेआम अपनी छाती पीटकर अपनेआपको लहूलुहान तक कर लेते हें, पर उनकी इस धार्मिक आस्था व परम्परा का सम्मान करते हुए कभी किसीने उसपर एक शब्द तक नहीं कहा</span><span style="font-size: 11pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उसपर अंगुली नहीं उठाई, उनके उक्त कृत्य को सामाजिक हिंसा या आत्महत्या का प्रयास करार नहीं दिया.</span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">आखिर ऐसा हो भी क्यों</span><span style="font-size: 11pt;">?</span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">धर्म पारमार्थिक मार्ग है और ये न्यायालय इस संसार के संचालन की व्यवस्था</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">.</span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">यदि धर्म और धार्मिक क्रियाओं का मर्म माननीय न्यायलय की समझ से परे है तो यह उनकी अपनी समस्या है पर अपनी इस समस्या को किसी धर्म, समाज, समुदाय या महान साधक की पारमार्थिक धर्मसाधना पर घोरसंकट बनाकर थोपने से पहिले न्याय का यह आसन कम्पायमान क्यों न हुआ</span><span style="font-size: 11pt;">?</span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">क्या यह उचित नहीं होगा कि धर्म और धार्मिक परम्पराओं पर धर्मभावना पूर्वक ही विचार किया जाए</span></i></b><b><i><span style="font-size: 11pt;">?</span></i></b><b><i><span style="font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 12pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">(मैं स्वयं कई कारणों से ऐसी परम्पराओं</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">गतिविधियों और विश्वासों का उल्लेख नहीं कर रहा हूं</span>,<span lang="HI"> सम्बन्धित लोग उपयुक्त विद्वानों से संपर्क करके खोजने का प्रयास करेंगे तो ऐसी अनेकों विसंगतियां सामने आ जायेंगीं)</span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> एक बात और!</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> जो खतरनाक तो है</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">पर कहनी तो होगी.</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">कोर्ट कहता है कि जैन समाज यह साबित करने के लिए पर्याप्त प्रमाण पेश नहीं कर सका कि जैन शास्त्रों में सल्लेखना (संथारा) का विधान है.</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">(हालांकि समाज के वकील कहते हें कि पर्याप्त प्रमाण पेश किये गए</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">जिनका नोटिस कोर्ट ने नहीं लिया)</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">अब भी क्या बिगड़ा है</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">मैं पूंछता हूँ कि</span> <b><span lang="HI">यदि अब भी लिखित प्रमाण पेश कर दिए गए तो क्या कोर्ट सल्लेखना को संवैधानिक तौर से मान्यता दे देगा</span>?</b></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि मान्यता देने का आधार यही (धर्म ग्रंथों में उल्लेख) है तो</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <b><span lang="HI">यदि किसी धर्म के ग्रथों में नरवलि देने की क्रिया को धार्मिकक्रिया कहा गया हो तो क्या कोर्ट उसे भी संवैधानिक और कानूनी करार देगा</span>?</b></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि शास्त्रों में वर्णित परम्पराएं और क्रियाकांड उनके वैधानिक घोषित होने के कारण नही हो सकते हें तो</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <b><span lang="HI">शास्त्रों में उनका न पाया जाना कैसे उनके निषेध का कारण बन सकता है</span>?</b></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;"> </span><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">और भी अनेकों ऐसे क्षेत्र हें जिनमें</span><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;"> </span><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">सरकार</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">समाज और परिजन</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">अस्पताल और डाक्टर सभी</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">को</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">हत्यारों</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">ह्त्या के षड्यंत्र करने वालों</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">प्रयास</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">उकसाने के या गैर इरादतन ह्त्या के या आत्महत्या के लिए मजबूर करने</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">प्रेरित करने उकसाने और सहयोग करने के अपराध के दोषी करार</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;"> </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">दिया जा सकता है</span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">, </span></b><b><span lang="HI" style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">यथा </span></b><b><span style="background-image: initial; background-repeat: initial; font-family: "mangal" , serif;">–</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">जीवन बचने की संभावना ख़त्म होजाने के बाद</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">जीवन रक्षक उपकरण जैसेकि- </span>heart<span lang="HI"> </span>&<span lang="HI"> </span>lung machine <span lang="HI">या </span>ventilator <span lang="HI">हटा लेने को क्या ह्त्या की श्रेणी में नहीं माना जाएगा</span>?</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">अन्यथा क्या अनंतकाल तक मरीज को इस प्रकार के जीवनरक्षक उपकरणों के सहारे मृतवत जीवन जीने के लिए विवश किया जाएगा</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">एक ऐसा मरणासन्न मरीज जो उचित इलाज उपलब्ध करबाए जाने पर बच सकता है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">उसे यथासमय उचित इलाज उपलब्ध न करबाना क्या ह्त्या की श्रेणी में नहीं आ जाएगा</span>?</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या परिजन</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">मित्र</span>, <span lang="HI">समाज और सरकार इसप्रकार की ह्त्या के लिए जिम्मेबार नहीं ठहराए जा सकते हें</span>?</span></i></b><b><i><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">ऐसे इलाज के लिए अपने आपको प्रस्तुत न करना/न करपाना भी क्या मरीज को आत्महत्या करने के अपराधी की श्रेणी में नहीं ले आएगा</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">तो क्या उक्त प्रकार के मरीज को आत्महत्या के प्रयास का दोषी माना जाना चाहिए/माना जाएगा.</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मरणान्तक मरीजों का समुचित इलाज न करने</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">, <span lang="HI">उनकी उपेक्षा करने</span>, <span lang="HI">उनपर ध्यान न देने</span>, <span lang="HI">उन्हें उचित दवाएं उपलब्ध न करबाने</span>, <span lang="HI">उनका आपरेशन (यदि आवश्यक हो) नहीं करने</span>, <span lang="HI">और आवश्यक जीवन रक्षक उपकरणों का प्रयोग न करने के लिए क्या डाक्टर</span>, <span lang="HI">नर्सिंग स्टाफ</span>, <span lang="HI">अस्पताल</span>, <span lang="HI">म्युनिसिपल कारपोरेशन</span>, <span lang="HI">स्वास्थ्य मंत्रालय व राज्य और देश की सरकार इरादतन/बिना इरादतन ह्त्या के दोषी नहीं माने जाने चाहिए </span>?</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या प्रत्येक गाँव में जीवन रक्षक सुबिधायें उपलब्ध न करबाने के लिए सरकार व समाज को ह्त्या/गैरइरादतन ह्त्या या आत्महत्या के लिए उकसाने/सहायता करने का अपराधी नहीं माना जाना चाहिए</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या ऐसे लोगों को आत्महत्या का प्रयास करने वाला और सरकार को आत्महत्या के लिए उकसाने का अपराधी नहीं माना जाना चाहिए जो ऐसे खतरे वाले स्थानों पर रहते हें जहां प्रतिबर्ष नीवननाशक प्राकृतिक बिपदायें जैसे बाढ़, भूकंप, ज्वालामुखी आदि आती हें व हजारों लोग मारे जाते हें?</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या म्रत्यु सुनिश्चित माने जाने पर भी उनका वहां बने रहना उनका आत्महत्या का प्रयास नहीं कहा जायेगा, क्या सरकार को इसमें उकसाने का या सहयोगी बनने का अपराधी नहीं करार दिया जाना चाहिए?</span></i></b><b><i><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या किसी डाक्टर द्वारा रोग का गलत डायग्नोसिस करने को या अनुपयुक्त इलाज करने की दशा में मरीज की म्रत्यु होजाने को</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">गैरइरादतन</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">ह्त्या का दोषी माना जाएगा</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">?</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या बेघर लोगों का सड़क के किनारे फुटपाथ पर सोना आत्महत्या का प्रयास नहीं माना जाना चाहिए और क्या उन्हें सुरक्षित घर उपलब्ध करबाने में असफल सरकार को आत्महत्या के लिए उकसाने का या गैरइरादतन ह्त्या का दोषी नहीं माना जाना चाहिए</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">भोजन न मिलने की कारण भूख से मरने बाले लोगों की ह्त्या/गैरइरादतन ह्त्या का दोषी सरकार को नहीं माना जाना चाहिए </span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">भोजन न मिलने के कारण कई दिनों से भूखे रह रहे लोगों को आत्महत्या का प्रयास करने वाला या सरकार को आत्महत्या के लिए उकसाने का अपराधी नहीं माना जाना चाहिए</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span></b><b><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></b></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span style="font-family: "mangal" , serif;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">किसी व्यक्ति द्वारा किसी से अपने जीवन को खतरे की आशंका व्यक्त किये जाने पर सरकार/पुलिस द्वारा उसे समुचित सुरक्षा उपलब्ध न करबाया जाना क्या</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">गैरइरादतन</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">ह्त्या की श्रेणी में नहीं माना जाएगा</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">?<span lang="HI"></span></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">क्या पुलिस और सरकार को इसके लिए दोषी नहीं माना जाना चाहिए</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">?</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">उक्त सभी परिपेक्ष्यों में क्या माननीय उच्चन्यायालय के सल्लेखना/संथारा को आत्महत्या का आपराध घोषित करने वाले तर्क सही और उचित हें?</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">बाहरे माननीय न्यायालय</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL" lang="AR-SA" style="font-family: "mangal" , serif;"><span dir="RTL"></span>!</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">कमाल कर दिया</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL" lang="AR-SA" style="font-family: "mangal" , serif;"><span dir="RTL"></span>!</span><span lang="EN-US"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सबसे बड़ी साधना (धर्म) सल्लेखना को सबसे बड़ा पाप (</span><span style="font-size: 11pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">आत्मघाती महापापी</span><span style="font-size: 11pt;">”) </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">घोषित करडाला!</span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">धर्म को ही अपराध घोषित कर डाला</span></b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">?</span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 36pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इसी प्रकार के अनेकों प्रश्न जनसामान्य के मष्तिष्क में उठने स्वाभाविक हें.</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><br /></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">यदि क़ानून स्पष्ट नहीं है या अदालत वर्तमान कानून की व्याख्या सही परिपेक्ष्य में करने में सक्षम नहीं है तो सरकार तुरन्त क़ानून में संशोधन करे.</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मैं और जनसामान्य क़ानून के विद्वान तो नहीं हें पर उक्त कुछ प्रश्न तो सबके मष्तिष्क में उठने स्वाभाविक हें.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">मैं नहीं जानता हूँ कि मेरे तर्कों की क़ानून की नजर में क्या वैधता/उपयोगिता है. यदि है तो इनका उपयोग किया जा सकता है, उचित प्रक्रिया पूर्वक ये प्रश्न न्यायालय में उठाये जाए पर सम्भव है कि इन प्रश्नों के जबाब खोजते हुए माननीय न्यायालय सल्लेखना के सन्दर्भ में अपना फैसला बदलने पर सहमत हो जाए. यदि नहीं तबभी ये विचारणीय बिंदु तो हें ही.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"> </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">इन्हें उचित प्लेटफोर्म पर उचित प्रक्रिया द्वारा प्रभावशाली ढंग से उठाये जाने की जरूरत है.</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"> </span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">सल्लेखना (संथारा) का मामला जैनधर्म पर पहिला और अंतिम आक्रमण नहीं है</span><span style="font-family: "mangal" , serif;">,<span lang="HI">यदि इस सिलसिले को यहीं नहीं रोका गया तो एक के बाद एक अनेकों बिषय उठेंगे और धर्म के सामने धर्मसंकट खडा होगा.</span> </span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">नोट-</span><span style="font-family: "mangal" , serif;"></span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-image: initial; background-repeat: initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif;">(उक्त लेख में वर्णित सभी विचार गृह्स्थावस्था में सम्पन्न होने वाली सल्लेखना के सन्दर्भ में हें, यहाँ साधु की सल्लेखना के बारे में विचार नहीं किया गया है)</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"></span></i></span></div>
<span style="color: #666666; font-size: large;"><i><br /></i></span>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-516923556162116088.post-90487033649956928202015-11-07T03:31:00.004-08:002015-11-07T03:32:22.171-08:00जिसे जीवन का ही मोह न रहा उसे भला म्रत्यु से मोह कैसे होगा?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: x-large;">जिसे जीवन का ही मोह न रहा उसे भला म्रत्यु से मोह कैसे होगा?</span></i><br />
<i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">- परमात्म प्रकाश भारिल्ल </span></i><br />
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"><br /></span></i></span>
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">अरे! दुनिया के <b>सभी प्राणी तो हर कीमत पर जीवित रहना चाहते हें और मृत्यु से डरते हें</b></span><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">पर जिसे जीवन का ही मोह न रहा उसे भला म्रत्यु से मोह कैसे होगा</span>, <span lang="HI">म्रत्यु की आकांक्षा कैसे होगी</span>?</span></b><b><span style="font-size: 11pt;"></span></b></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">लोग सल्लेखना के बिना जीते भी है और सल्लेखनाविहीन मौत भी होती ही है</span><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">पर न तो जीवन सल्लेखना का विरोधी है और न ही सल्लेखना मृत्यु का नाम है.</span></span><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><i><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सल्लेखना तो इक्षाओं के परिसीमन का नाम है</span></b><b><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">, <span lang="HI">मोह की मन्दता के फलस्वरूप संयोगों के प्रति ग्रद्ध्ता की मन्दता का नाम सल्लेखना है.</span></span></b><span style="font-size: 11pt;"></span></i></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="font-size: large;"><b><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">सल्लेखना व्रतधारी को न तो जीवन के प्रति मोह ही होता है और न ही म्रत्यु की आकांक्षा या म्रत्यु का आग्रह.</span></i></b><b><i><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;"></span></i></b></span></div>
<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
</div>
<br />
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><i><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">उत्कृष्टतम जीवनशैली सल्लेखना को मात्र म्रत्यु से जोड़कर देखना और आत्महत्या करार देना तेरी बुद्धी का दिवालियापन नहीं तो और क्या है</span><span style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 11pt;">?</span></i></span><span style="font-size: 11pt; font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;"></span></span></div>
</div>
</div>
parmatmprakashbharillhttp://www.blogger.com/profile/00584717058145667993noreply@blogger.com0